مشخصه های روش تاریخ نگاری معین الدین یزدی در مواهب الهی

معین ­الدین معلم یزدی (متوفی ۷۸۹ ق/ ۷۶۵ ش) فقیه، محدث و مورخ دربار آل مظفر (۷۱۳-۷۹۵ ق/ ۷۷۲-۶۹۱ ش) و نویسنده مهم­ ترین منبع این حکومت محلی پساایلخانی به­نام «مواهب الهی» است. این منبع، به ­دلیل داشتن اطلاعات تاریخی پیرامون بعضی حکومت­ های محلی قرن هشتم هجری، برخورداری از مفاهیم اخلاقی و غنای ادبی و فرهنگی، شایسته توجه است. مسئله اساسی این نوشتار، بازنمایی روش تاریخ­نگاری معین ­الدین یزدی یعنی روش تنظیم و تدوین داده­های تاریخی در نگارش «مواهب الهی» است که خود متاثر از مواردی چون پیشینه روشی تاریخ­نگاری آن روزگار و نظام اندیشه­ ای و زاویه دید وی است. در پژوهش حاضر، با این سوال مواجه ­ایم که تاریخ­نگاری معین ­الدین یزدی از لحاظ شیوه یا روش نگارش، دارای چه ­ مشخصه­هایی است و این ویژگی­های روشی، منجر به­ وقایع­ نویسی شده یا نگارش تاریخی تحلیلی و علی؟ یافته­ های این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه­ ای به انجام رسیده، نشان می ­دهد که روش تاریخ­نگاری یزدی در مواهب الهی، به­دلیل همسانی­ هایی چون بینش دینی مشیت­ گرایانه و شریعت­ مدارانه و ماهیت تاریخ­نگاری درباری، ادامه روش تاریخ­نگاری ایرانی-اسلامی قرون قبل است. افزون بر این، معین­ الدین یزدی با نظام فکری مبتنی بر بینش ­های تاریخی و اعتقادی و سیاسی، اقدام به ­نگارش تاریخی متکلف و مصنوع نموده که دارای ویژگی ­هایی چون تایید همه­ جانبه حکومت آل مظفر، بزرگ­ان گاری حاکمان مظفری، ستایش مقام سلطان مظفری، برجسته­ سازی جانبدارانه برخی شخصیت ­ها، تلاش برای ارائه داده ­های تاریخی متناسب با مفاهیم قرآن و احادیث دینی، و نمایش اطلاعات جغرافیایی و کیهانی در کنار شرح رویدادها است. وی در نگارش این اثر که اغلب متضمن داده­های سیاسی-نظامی است، بیشتر به­ وقایع­ نگاری نزدیک شده و از شیوه علی-معلولی فاصله گرفته است. همچنین در تنظیم مطالب و ترتیب بیان اخبار تاریخی، بر اساس توالی زمانی یا همان شیوه سال­نگاری رایج هجری- قمری تاریخ ­نگاری ایرانی- اسلامی اقدام کرده است.

Keywords:

آل مظفر , مواهب الهی , معین الدین یزدی , روش تاریخ نگاری