تولید شاخص چرخندگی روزانه و اثر آن روی دما و بارش منطقه خراسان در دوره ۲۰۱۰-

شاخص چرخندگی بیان­کننده میزان اثر سامانه چرخندی یا واچرخندی در یک منطقه است. اهداف این پژوهش، تولید شاخص­های چرخندگی روزانه در استان خراسان متمرکز شده در مشهد با استفاده از نقشه­های میانگین ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ و ۷۰۰ هکتوپاسکال، به تعداد ۲۳۰۱۱ در دوره ۲۰۱۰-۱۹۴۸، برآورد فراوانی سامانه­های فشاری حسب تعداد روز حاکمیت در سال بر منطقه و پاسخ اقلیمی دما و بارش مشهد به شاخص چرخندگی می باشد. پنج نوع مختلف گردش جوی شامل منطقه واقع در حاشیه ناوه، خط ناوه، زین ارتفاعی یا الگوی ناشناخته، حاشیه پشته و خط پشته بر مبنای انحنای تراز ارتفاعی ژئوپتانسیل طبقه­بندی گردید و درنتیجه سری زمانی شاخص چرخندگی روزانه ساخته شد؛ میانگین­های فراوانی انواع گردش جوی در تراز ۵۰۰  هکتوپاسکال به ترتیب برابر ۶۷، ۱۵، ۱۱۱، ۱۰۵ و ۶۶ روز در سال بودند. سامانه­های کم­فشار (حاشیه و خط ناوه) در ۲۳% و سامانه­های پرفشار (حاشیه و خط پشته) در ۴۷% روزهای سال حاکم بر منطقه بودند. تخمین پوشش مکانی شاخص چرخندگی تا شعاع حدود ۳۰۰ کیلومتر از نقطه­ی مرکزی و سطحی بالغ بر ۲۸۰ هزار کیلومتر مربع می­باشد. در نیمه گرم سال به طور مطلق سامانه پرفشار (الگوی پشته) حاکم است که نشان­دهنده حاکمیت کمربند پرفشار جنب­گرمسیری بر منطقه است. در نیمه سرد سال فراوانی الگوهای پشته، زین ارتفاعی و ناوه به ترتیب برابر ۴۷%، ۲۳% و ۲۰% بودند. میزان همبستگی شاخص چرخندگی و تغییرات دما و بارش در مشهد در مقیاس ماهانه (تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال) به ترتیب برابر ۸۱/۰-  و ۵۰/۰ می­باشد.    

Keywords:

الگوی ناوه پشته , سامانه­­ کم­فشار پرفشار , شاخص چرخندگی روزانه , خراسان , گردش جوی