تطبیق مفاهیم نمادین شیر در آثار حماسی، غنایی و عرفانی

نمادها بخشی از فرهنگ یک ملت هستند که برای درک بهتر اسطوره های آن ملت باید به مفاهیم آن ها پی برد. نماد، ع‍لامت، اشاره یا کلمه ای است که پیامی گاه متناسب با ظاهر و گاه ورای معنی ظاهری خود دارد. جانوران، گیاهان، آدمیان، اشیا و... مصادیقی هستند که با نمادها در پیوندند. این پژوهش با روش کتاب­خانه ای و شیوه تحلیلی تطبیقی به بررسی مفاهیم نمادین شیر در آثار حماسی، غنایی و عرفانی (با تکیه بر شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و مثنوی مولوی) می پردازد. ابتدا نگرش حاکم بر اوستا و متون پهلوی در مورد شیر خواهد آمد؛ آن گاه مفاهیم نمادین این چارپا در حیطه های حماسه، غنا و عرفان بیان خواهدشد. نیز در پایان هر قسمت درصد تطبیق مفاهیم نمادین در دو یا هر سه اثر، بسامد نام جانور و درصد کاربرد مفاهیم نمادین شیر در هر اثر تعیین می گردد. نتیجه ای که از این مقاله بدست آمده، این است که شیر پرکاربردترین جانور از نظر تکرار نام (با ۱۴۸۷ بار کاربرد) و بعد از اسب، دومین جانور پرکاربرد از نظر شمار مفاهیم نمادین (با ۱۹ مفهوم) است. چهار مفهوم نمادین آن (دلیری، قدرت­مندی، شکارکنندگی و خشمگینی)  در هر سه اثر (۲۱ درصد) و شش مفهوم (تنومندی، چالاکی، ظالم بودن، کینه توزی، بزرگان و وفاداری) در دو اثر (۵/۳۱ درصد) مطابقت دارد؛ نه مفهوم (۵/۴۷ درصد) نیز فقط در یکی از سه اثر بکار رفته است. نیز ۵/۴۷ درصد مفاهیم در حیطه حماسی، ۵/۱۰ درصد مفاهیم در حیطه غنایی و ۵/۴۲ درصد مفاهیم در حوزه عرفانی می گنجند.

Keywords:

نماد , شیر , ادبیات حماسی , ادبیات غنایی , ادبیات عرفانی