حکمرانی فقهی و ادراک عدالت جنسیتی

عدالت جنسیتی در سطح واقعی به معنای «بخشیدن حقوق شایسته به زنان و مردان» است. در این سطح برابری میان زن و مرد اصل نیست و گاهی حق شایسته یک جنس در تمایز با جنس دیگر تعریف میگردد. اما برابری در سطح ادراکی عدالت جنسیتی، اصل است و مخالفت با آن نیازمند اقناع افکار عمومی است. حکمرانی فقهی نمیتواند نسبت به این امر بیتفاوت باشد و نابرابری میان احکام و تکالیف زنان و مردان را بدون توجیه در سیاستگذاری های خود اعمال کند. مسئله اصلی این مقاله این است که کاملترین رویکرد در عرصه حکمرانی فقهی در مواجهه با مسئله ادراک عدالت جنسیتی کدام است. در این راستا به صورت کلی پنج رویکرد قابل رهگیری است. در رویکرد نخست، احکام و تکالیف نابرابر مشهور به رسمیت شناخته می شوند و بدون ارائه هیچ توجیهی به تعبد در قبال آنها دعوت می گردد. در رویکرد دوم، اما نابرابری ها با رویکردی عقلی کلامی توجیه می گردند. در رویکرد سوم، احکام مذکور در مرحله اجرا تغییر می یابند و بدون تغییر در فتوای فقهی، تنها در عرصه حکمرانی از اعمال نابرابری ها جلوگیری می شود. در رویکرد چهارم، با بازنگری در ادله با همان متد رایج فقهی در پارهای از احکام نابرابر میان زن و مرد بازاندیشی می شود و فقیه به برخی از فتاوای برابرانگارانه دست می یابد و بالاخره در رویکرد پنجم، با بازاندیشی در روش های استنباط، اصول و قواعد دستیابی به فتاوای فقهی تغییراتی می کنند و پژواک آنها در برخی فتاوای نابرابرانه میان زن و مرد نمایان می گردد. این مقاله با روش تحلیلی - انتقادی رویکردهای پنجگانه فوق را می کاود و بر این باور است که کامل ترین رویکرد در این مقام، «رویکرد ترکیبی» است که به نحوی از تمام عناصر مذکور بهره می برد.

Keywords:

حکمرانی فقهی , عدالت جنسیتی , ادراک عدالت , مسائل زنان