بررسی نقش شوروی و انگلیس در عهدنامه ی گلستان

خواسته ها و تمایلات طولانی مدت شوروی برای دست یافتن به آب های آزاد و سپس کشور هند با گذشتن از سرزمین ایران و رسیدن به خلیج فارس امکان پذیر بود. بنابراین برای اینکه به چنین هدفی دست یابد، تمرکز خود را بر روی نقطه ی ضعیف و آسیب پذیر ایران که پطر کبیر در وصیت نامه ی خود آن را «رگ حساس ایران» نام برده است، یعنی منطقه ی حساس قفقاز گماشت. مشکلات داخلی گرجستان و کشمکش های بین دو دولت روسی و انگلیس بر سر حاکمیت بر این منطقه در شکل و هیبت جنگ های دوره ی اول ایران و روس، در زمان قاجاریه و پادشاهی فتحعلی شاه قاجار صورت گرفت. دلایلی چون حمایت نکردن فتحعلی شاه قاجار از ولیعهد خود، عباس میرزا که در آن زمان مسئولیت جنگ را بر عهده داشت، به طول انجامیدن جنگ، سیاست کثیف انگلستان که همواره به فکر منافع خود بود در حین پشت کردن به ایران با روسیه دست دوستی داد تا از راه های رسیدن به هند محافظت کند و خروج مستشاران نظامی که سپاه ایران را علنا نابود کرده بود، از عوامل عدم پیروزی ایران در این دوره از جنگ ها به حساب می آیند. در تاریخ اکتبر ۱۸۱۳ نماینده ی کشور انگلیس به نام سرگور اوزلی با پادرمیانی میان ایران و روسیه، عهدنامه ی گلستان نوشته شد و به امضای طرفین رسید. در پی امضای این عهدنامه شاه ایران باید تمامی سرزمین های: قره باغ یا قراباغ، شیروان، باکو، گنجه و.... را به روسیه واگذار می کرد. در این مقاله سعی شده است به توضیح عواملی که چه جنبه ی داخلی و چه جنبه ی خارجی در شکست ایران و امضا شدن عهدنامه گلستان دارند و نتایج و پیامدهای این عهدنامه پرداخته شود.

Keywords:

عهدنامه گلستان , روسیه , انگلیس , قفقاز