طراحی مدل ابزارهای تغییر رفتار عموم در خط مشی رفتاری مبتنی بر اندیشه شهید مطهری (ره)

هدف: هدف پژوهش حاضر، احصای سازوکارهای تغییر رفتار عموم در نگاه اسلامی با تکیه بر آرای شهید مطهری است.روش: جهت گیری پژوهش، بنیادین و به لحاظ نوع روش، کیفی و به شیوه توصیفی اکتشافی است. جامعه پژوهش، تمامی آثار شهید مطهری اعم از کتاب ها، یادداشت ها، صوت ها بود. داده ها به روش کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز، از روش تحلیل مضمون در نرم افزار مکس کیودا استفاده شد.یافته ها: تجزیه و تحلیل اطلاعات، به استخراج ۱۲۸ کد در قالب ۶ مضمون فراگیر، ۱۷ مضمون سازمان دهنده و ۴۲ مضمون پایه منجر شد. بر اساس یافته های پژوهش، در نهایت سازوکارهای تغییر رفتار ذیل چهار عامل دسته بندی شد که عبارت اند از: ۱. فردی شامل متقاعدسازی منطقی، تسهیل و تقویت عقلانیت و آموزش و آگاهی بخشی (ساحت بینشی)؛ مدیریت احساسات و به کارگیری مشوق ها (ساحت گرایشی) و امکان پذیرکردن و ایجاد عادت (ساحت کنشی)؛ ۲. اجتماعی شامل به کارگیری خواص و گروه های مرجع، الگوسازی، استفاده از هنجارهای اجتماعی، انجام جمعی عمل و اثر هم نشینی؛ ۳. ساختاری نهادی شامل ابزار اقتدار و قاعده گذاری؛ ۴. محیطی شامل نمادسازی و مانع زدایی.نتیجه گیری: حکومت اسلامی جهت تغییر رفتار، ابتدا باید فرایند آگاهی بخشی و اقناعی را طی کند؛ سپس بایستی شرایط خارجی را به نحوی طراحی نماید که افراد بتوانند رفتار مدنظر را به سهولت انجام دهند. در این راستا، بینش های رفتاری و ابزار تلنگر در دو عرصه می توانند به سیاست گذاران حکومت اسلامی کمک کنند: ۱. عرضه اثربخش سیاست های دولت: بینش های رفتاری کمک می کند که یک خط مشی برای مردم راحت تر، فهم پذیرتر، جذاب تر و پذیرفتنی تر به نظر رسد؛ ۲. بسترسازی سلبی و ایجابی برای انجام رفتار: ابزارهای تلنگر و بینش های رفتاری سبب می شوند که بافت و ساختار و محیط بیرونی به نحوی طراحی شوند که احتمال بروز رفتار مدنظر سیاست گذاران افزایش یابد.

Keywords:

تغییر رفتار , خط مشی رفتاری , شهید مرتضی مطهری , مدیریت اسلامی