دگرسانی و تغییر جرم سنگ های آذرین در محدوده تکتلار، شمال غرب زاهدان، جنوب شرق ایران

محدوده تکتلار در ۱۴۰ کیلومتری شمال­ غرب شهر زاهدان، ­در پهنه زمین­ درز سیستان قرار دارد. در این منطقه سنگ ­های فلیش گونه ائوسن نظیر شیل، سیلتستون و ماسه ­سنگ به وسیله سنگ­ های آذرین درونی، خروجی، نیمه ­عمیق و دایک­ های الیگومیوسن پوشیده یا قطع شده ­اند. سنگ ­های آذرین بیشتر شامل داسیت، آندزیت و دیوریت پورفیری هستند و اغلب دگرسان شده اند.کانی زایی در محدوده تکتلار هم در سنگ های آذرین نیمه عمیق و هم در سنگ های رسوبی به صورت افشان و رگه ای رخ داده است. کانی زایی افشان با تشکیل گسترده پیریت با یا بدون کانی های مس دار مشخص می شوند و کانی زایی رگه ای شامل  رگه های سیلیسی طلادار، مالاکیت و گالن است. دگرسانی های گرمابی شامل انواع پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک، سیلیسی، پروپیلیتیک و تورمالینی هستند. نتایج محاسبه تغییرات جرم نشان می ­دهد که در منطقه دگرسانی فیلیک، SiO۲ غنی شدگی و بقیه عناصر تهی شدگی داشتند. در منطقه دگرسانی آرژیلیک میزان As، Mo، Zn و Pb افزایش و بقیه عناصر کاهش یافته اند و یا بدون تغییر بودند. رفتار عناصر در منطقه دگرسانی پروپیلیتیک متفاوت بوده و به طور کلی، افزایش عناصر اصلی چشمگیرتر است. عناصر کانسنگ ساز در نمونه­ هایی که دارای رگچه سیلیسی هستند، غنی شدگی بیشتری دارند؛ به­ طوری که، بیشترین غنی ­شدگی مس و مولیبدن در سنگ­ هایی است که دارای SiO۲ و K۲O بالاتر و دارای رگچه ­های داربستی کوارتز هستند. به طور کلی، در بیشتر مناطق دگرسانی، میزان مس، مولیبدن، سرب، روی و آرسنیک دارای غنی­ شدگی و عناصر خاکی کمیاب دارای تهی ­شدگی هستند. عناصر خاکی کمیاب سبک نسبت به عناصر خاکی کمیاب سنگین تهی ­شدگی بیشتری را نشان می ­دهند که نشانه تحرک بیشتر آنها در سامانه ­های گرمابی است.

Keywords:

سنگ های نیمه عمیق , کانی زایی مس و طلا , دگرسانی , تغییرات جرم , پهنه زمین درز سیستان