واژه نامه توصیفی : نظریه

 برای درک جهان فیزیکی و اجتماعی اطرافمان نیاز به مفاهیم و نظریه ها داریم. مفاهیم بیان انتزاعی و عام از پدیده ها، رخدادها و تجربیات ما هستند؛ مثلا مفهوم «آموزش» به معنای انباشت تجربیات فراگرفته شده ی انسان هاست؛ درحالی که، نظریه را می توان مجموعه ای از مفاهیم مرتبط برای فهم پدیده ها یا بخشی از جهان دانست. به بیان دیگر، نظریه، بازنمایی مفهومی جهان خارج در قالب زبان سمبولیک و انتزاعی است که از رهگذر مفهوم سازی(Conceptualization) و نظریه پردازی (Theorization) به دست می آید. به عنوان مثال، در نظریه ی آزوبل (Ausubel’s theory)، یادگیری معنادار (Meaningful learning) وقتی رخ می دهد که داده های جدید که فراگیر با آن مواجه شده است با دانش پیشین که در حافظه ی طولانی مدت ذخیره شده پیوند برقرار کند. روشن است که در این نظریه، یادگیری معنای مشخص و متمایزی دارد که در آن ارتباط چند مفهوم داده ی جدید، دانش پیشین و حافظه ی بلندمدت با هم نشان داده شده است. نظریه ها در علوم طبیعی و اجتماعی با هم تفاوت دارند. نظریه های علوم طبیعی همچون فیزیک، شیمی و زیست شناسی، در کار پیش بینی و تبیین پدیده های جهان فیزیکی بر پایه ی مشاهدات تجربی کاملا کنترل شده و تبیین ریاضی و تعمیم آنها هستند. اما در علوم اجتماعی مانند جامعه شناسی، روان شناسی و علوم تربیتی، نظریه ها برای فهم واکنش های آدمی به وقایع، درک معنای تجارب انسانی در بستر تاریخ- فرهنگ- جامعه و پیش بینی و تبیین رفتارها ساخته می شوند. این نظریه ها مبتنی بر زمینه های فرهنگی اجتماعی هستند و از این رو ساخت و آزمودن آنها در شرایط کاملا تجربی و کنترل شده ممکن نیست. بنابراین در علوم اجتماعی ارائه ی نظریه های جهان شمول (Universal) که در تمام زمان ها و مکان ها صادق باشند، روا نیست و نشانگر تلاش در بسط نادرست الگوی نظریه پردازی علوم طبیعی برای فهم جهان اجتماعی است. نظریه های علوم اجتماعی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: مبنایی (Grounded) و حد واسط (Middle Range). نظریه های مبنایی نظریه ی یادگیری پیاژه از رهگذر تفسیر موارد (Cases) (تجربیات، تعابیر یا رخدادها) ساخته می شوند و جهان فرهنگی اجتماعی ما را صورت بندی می کنند. نظریه های حد واسط، مانند نظریه ی بار شناختی (Cognitive Load Theory) با مفاهیم و متغیرهای کمی و قابل اندازه گیری سر و کار دارند. نظریه های مبنایی به رغم این که بر پایه ی متغیرهای قابل اندازه گیری ساخته نشده اند مانند نظریه های حدواسط نیازمند ارزیابی تجربی هستند. نظریه های خوب فهم ما از جهان را شکل می دهند، مفاهیم و اجزایش از نظر منطقی سازگار هستند و با شواهد تجربی توافق دارند. این نظریه ها را بخش وسیعی از جامعه ی علمی پذیرفته اند، آزمون پذیرهستند و الهام بخش پرسش های پژوهشی جدید هستند. بدون نظریه، طرح پرسش اصیل پژوهشی مقدور نخواهد بود و پژوهش ها پراکنده، تک افتاده و تکراری خواهند شد. این نظریه ها هستند که جامعه علمی را قوام می بخشند و پژوهشگران آن حوزه را به هم پیوند می دهند.  

واژه نامه توصیفی : نظریه Keywords:

Theory , Letter To Editor , نظریه , واژه نامه توصیفی