بررسی جامعه شناختی تاریخی سازوکارهای مدیریت نزاع های ایلی طایفه ای در جوامع روستایی ایران

جوامع سنتی ایران، سازوکارهایی با سنخ متفاوتی برای حل بحران های اجتماعی (قتل، نزاع و اختلاف گروهی) تجربه کرده اند. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی تحلیلی و با الهام از دیدگاه دورکیم (عدالت ترمیمی و کیفری)، به تحلیل سازوکارهای مدیریت نزاع و میزان انطباق و افتراق این سازوکار با دیدگاه دورکیمی، پرداخته است. نتایج نشان می دهد که چهار سنخ رویکرد عدالت ترمیمی (اصل اعتماد، گفتگو و مشارکت، میانجیگری و اصل آینده نگری) در سازوکارهای مدیریتی ایران قابل شناسایی است، اما اصل داوطلبانه بودن در سنخ سنتی نمود چندانی ندارد. به این معنی که جامعه سنتی ایران به سبب هنجار بودگی فرهنگ جمع گرایی (سلسله مراتبی)، غلبه وجدان جمعی، ساختار موزائیکی جوامع (قطاعی و کندویی) و بافت ناهمگون آن، بستر توسعه حقوق ترمیمی از نوع دورکیمی (جامعه مدرن مبتنی بر تقسیم کار) را نداشته است. این سنخ از جوامع، از مکانیسم خاصی در مدیریت نزاع ایلی گروهی بهره برده که با گونه ی عدالت ترمیمی و کیفری بسیار متفاوت و متمایز هست؛ رویکردی که از ساختار سیاسی و اجتماعی فرهنگی حاکم متاثر بوده و در قالب آیین های سنتی نمود اجتماعی یافته است.

Keywords:

مدیریت نزاع , جمع گرایی , نظام ایلی طایفه ای , عدالت ترمیمی کیفری