گزینش همزمان برای عملکرد دانه و سایر صفات زراعی در لاین های پیشرفته امیدبخش سویا

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: سویا یکی از مهم ترین گیاهان دانه روغنی جهان می باشد و انتخاب ژنوتیپ های پرمحصول در این گیاه از اهمیت بالایی برخوردار است. هچنین بررسی رابطه بین عملکرد و سایر صفات زراعی، راندمان برنامه های اصلاحی را با تعیین معیار انتخاب مناسب، بهبود می بخشد. بنابراین این مطالعه با هدف گزینش لاین های جدید سویا و مطالعه روابط میان صفات انجام شد. مواد و روش ها: در این مطالعه تعداد ۱۵ لاین پیشرفته امیدبخش به ­همراه دو رقم صبا و امیر در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به ­مدت دو سال زراعی (۱۳۹۹ و ۱۴۰۰) مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات عملکرد و اجزای عملکردی شامل روز تا شروع گلدهی، روز تا شروع غلاف دهی، روز تا پایان گلدهی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، ارتفاع شاخه بندی، تعداد گره، تعداد شاخه های فرعی، تعداد غلاف در شاخه اصلی، تعداد غلاف در شاخه های فرعی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه مورد اندازه گیری قرار گرفتند. در این تحقیق به­ منظور گزینش ژنوتیپ های سویا و مطالعه روابط میان صفات از روش شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) و تجزیه به عامل ها استفاده شد. یافته ها: بر اساس شاخص SIIG، ژنوتیپ های G۱۵، G۵، G۱۲، G۱، G۴، G۱۳ و G۱۱ با بیشترین مقدار SIIG (به­ ترتیب ۰/۶۴۵، ۰/۶۳۸، ۰/۶۱۵، ۰/۶۰۰، ۰/۶۰۰، ۰/۵۴۴ و ۰/۵۲۰) ژنوتیپ های مورد مطالعه بودند. از طرفی ژنوتیپ های G۱۷، G۱۶، G۷، G۱۰ و G۹ با مقدار SIIG کمتر (به­ ترتیب ۰/۳۰۹، ۰/۳۱۹، ۰/۳۷۶، ۰/۳۸۴ و ۰/۳۸۶) جزء ژنوتیپ های ضعیف از نظر اکثریت صفات مورد بررسی بودند. لاین های G۴، G۵ و G۱۳ با داشتن مقدار SIIG بالا و همچنین عملکرد دانه بالاتر از میانگین، به عنوان ژنوتیپ های برتر از نظر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی شناخته شدند. همچنین نتایج تجزیه به عامل ها نشان دهنده ارتباط مثبت صفات تعداد دانه در غلاف و زودرسی با عملکرد دانه بود. نتیجه گیری: به ­طور کلی نتایج نشان داد که لاین های G۴، G۵ و G۱۳ به عنوان ژنوتیپ های برتر از نظر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی بودند. همچنین صفات تعداد دانه در غلاف و زودرسی می توانند به­ عنوان شاخص های مناسب در برنامه های اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ های با عملکرد بالا سویا در استان گلستان مورد استفاده قرار گیرند.

Keywords:

Early maturity , Factor analysis , New soybean lines , Selection index of ideal genotype , تجزیه به عامل ها , زودرسی , شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل , لاین های جدید سویا