راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران؛ مولفه های راهبردی و تحولات آینده

راهبرد سیاست خارجی مطلوب با استفاده از اهداف و ابزارهایی همچون ارتقاء دیپلماسی اقتصادی، تحول دیپلماسی فرهنگی و ارتباط با حوزه های تمدنی و فرهنگی مشترک، ایجاد توزن قوا در نظام بین المللی، تقویت دیپلماسی دفاعی-نظامی و استفاده از دیپلماسی های نوپدید مانند دیپلماسی عمومی و دیپلماسی دیجیتال با هم افزایی دو یا چندجانبه تحقق می یابد. در طول سال های اخیر، تلاش ایران برای تنش زدایی با غرب و حل وفصل ابهامات این کشورها پیرامون برنامه هسته ای و سایر حوزه های تنش از قبیل فعالیت های منطقه ای، اختلافات حقوق بشری و برنامه تسلیحاتی، به سرانجام نرسیده و در نتیجه فشار ناشی از تحریم ها بر پیکره اقتصاد ایران همچنان پابرجاست. از طرفی دیگر، تحولات نظام بین الملل در طول چند دهه اخیر که برخی از آنها تاثیرات مستقیمی بر ایران داشته اند، سیاست نگاه به شرق را برجسته تر ساخته و پرسش های متعددی را در زمینه منطق استدلالی این راهبرد، مولفه های آن، تناسب آن با اصل نه شرقی نه غربی، جایگاه آن در سیاست خارجی ایران، همراستایی با منافع ملی و تهدیدات و فرصت های پیش رو مطرح کرده است. پرسش های مهم این پژوهش شامل چیستی راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران، مولفه های راهبردی و آینده این راهبرد در افق ۱۰ ساله است که با بهره گیری از مفهوم نومنطقه گرایی و همچنین مدل سیاست خارجی استراتژیک در دو سطح تحلیل دولتی و بین المللی پاسخ داده خواهد شد. فرضیه اساسی پژوهش حاضر این است که راهبرد نگاه به شرق بیش از آنکه یک انتخاب رویکرد برای ایران باشد، یک الزام راهبردی برای تقابل با فشارهای چندجانبه اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی است.

Keywords:

ایران , سیاست خارجی , راهبرد نگاه به شرق , تعامل سازنده , دیپلماسی