نقش استعاره ها در تولید و درک نظام اجتماعی گفتمان نهج البلاغه: مطالعه موردی استعاره های حیوان بر مبنای نظریه زبان شناسی اجتماعی شناختی

نهج البلاغه گفتمانی دینی متعلق به اوایل اسلام و مرجع سایر گفتمان های شیعی و حاوی نظامی اجتماعی مشتمل بر اخلاق و سیاست است که از سازوکارهای شناختی مختلف، از جمله استعاره، تشکیل شده است. برخی استعاره های نهج البلاغه، مانند استعاره حیوان (در اینجا شتر)، مبتنی بر بافت جغرافیایی بلافصل شکل گیری آن گفتمان است. هدف این تحقیق بررسی نقش این استعاره در خلق و درک نظام اجتماعی موجود در نهج البلاغه بر اساس نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسون (۱۹۸۰) در چهارچوب زبان شناسی اجتماعی- شناختی است. در این پژوهش عبارات استعاری مربوط به شتر از متن نهج البلاغه استخراج شده است تا بدانیم کدام ویژگی های حوزه مبدا شتر در خدمت نظام اجتماعی موجود در نهج البلاغه قرار می گیرد و این امر چگونه روی می دهد؟ افزون بر این، نگاشت های موجود میان دو حوزه شتر و انسان تا چه حد منسجم و ساختارمند عمل کرده اند. بررسی نگاشت های استعاری نشان می دهد که از اجزاء معنایی حوزه شتر، تنها از رفتار شتر و ارتباط با انسان برای ایجاد نظام اجتماعی استفاده شده است. همچنین، مفاهیم موجود در حوزه شتر برای خلق و درک مسائل اجتماعی اعم از اخلاقی و سیاسی، همچون مرگ و گناه، جهاد و ارزشمندی آن، فتنه و خطرات آن، دنیا و خطرات آن، حکومت و عواقب منفی آن، دشمن شناسی و لزوم آن، به شیوه ای بسیار منسجم مورد بهره برداری قرار گرفته است.

Keywords:

Cognitive Sociolinguistics , Nahj-ul- Balagha , Social system , Animal metaphor , Camel metaphor