شهر ساسانی اسلامی غندیجان: سازمان فضایی، شکل، عملکرد

غندیجان یکی از شهرهای باستانی ایران بوده که بقایای آن در محدوده ای به وسعت تقریبی ششصد هکتار در نزدیکی روستایی به نام سرمشهد در حوزه دهستان دادین در بخش جنوب غربی استان فارس واقع شده است. قدمت این شهر باستانی به دوران شاهنشاهی ساسانیان می رسد و در دوران اسلامی نیز حیات آن ادامه داشته است. از این شهر معتبر باستانی هم اکنون ویرانه هایی بر جای مانده که در بررسی نگارندگان، بقایای فضاهایی شامل تل خندق، کاروان سرای بهرام، قیزقلعه، تل نقاره خانه و بنای تاق منفرد، که در نقاط مختلف شهر پراکنده اند، شناسایی شده است. با وجود اهمیت این محوطه باستانی و گستره زیاد مواد فرهنگی در عرصه آن، تاکنون درخصوص شکل و عملکرد و همچنین سازمان فضایی این شهر، مطالعات جامع و دقیقی انجام نگرفته است. در پژوهش حاضر تلاش شده تا دلیل شکل یابی غندیجان در دوران ساسانی و همچنین اهمیت آن در دوران اسلامی بررسی شود. همچنین به پرسش هایی درباره ویژگی صنایع و تولیدات، موقعیت راه های ارتباطی باستانی، قدمت و کاربری آثار باستانی این شهر پاسخ داده شود. در نتیجه پژوهش مشخص شد شکل شهر غندیجان با پلان مستطیلی (هیپودامیان) از دوران ساسانی بوده که عمدتا عملکرد دفاعی، راهبردی، صنعتی داشته است. تحلیل توزیع زمانی و مکانی داده های منقول در تعیین قدمت، روشن ساخت که حیات این شهر در دوران اسلامی از دوره خلفای راشدین تا خوارزمشاهیان و اتابکان فارس ادامه داشته است.

Keywords:

شهر غندیجان , سرمشهد , شهرهای ساسانی , شهرهای دوران اسلامی , معماری ساسانی , معماری دوران اسلامی