تجزیه گرافیکی ژنوتیپ، محیط و برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای صفت عملکرد دانه گندم نان (.Triticum aestivum L) در شرایط دیم

کمبود آب مهمترین عامل محدود کننده تولیدات کشاورزی بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می گردد ارزیابی ژنوتیپ های گندم نان تحت شرایط محیطی مختلف در شناساسی ژنوتیپ های پایدار و با پتانسیل عملکرد بالا مفید می باشد. بنابراین تعداد ۱۵ لاین جدید گندم نان، همراه رقم آفتاب در چهار ایستگاه تحقیقاتی (گچساران، خرم آباد، مغان، گنبد) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت سه سال زراعی (۹۹-۱۳۹۶) مورد ارزیابی قرار گرفتند. از روش آماری GGE بای پلات با مدل اثر ژنوتیپ + برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای ارزیابی پایداری و سازگاری ژنوتیپ ها در محیط های مورد بررسی استفاده شد. نتایج تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد اثر محیط، اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ × محیط معنی دار بودند. نتایج نشان داد که به ترتیب ۹۱.۴۹، ۱.۵۴ و ۵.۰۳ درصد از کل تغییرات مربوط به اثر محیط، اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ × محیط بود. بررسی بای پلات چندضلعی منجر به شناسایی پنج ژنوتیپ برتر و شناسایی چهار محیط بزرگ و ژنوتیپ های مناسب در هر محیط بزرگ گردید. بر اساس بای پلات ژنوتیپ فرضی ایده آل، لاین G۷ از نظر هر دو عامل پایداری و میانگین عملکرد دانه (۳۸۱۲ کیلوگرم در هکتار)، بهتر از سایر ژنوتیپ ها بودو سازگاری عمومی بالایی در همه محیط های مورد بررسی نشان داد. بررسی بای پلات همبستگی بین محیط ها نشان داد که بردارهای محیطی مناطق گچساران و گنبد دارای زاویه نزدیک به ۹۰ درجه بود که نشان دهنده عدم تشابه این دو منطقه می باشد. همچنین نتایج نشان داد کلیه محیط ها دارای قابلیت تمایز بالایی بوده و توانستند تفاوت های بین ژنوتیپ ها را به خوبی آشکار کنند. محیط مغان نزدیک ترین محیط به محیط ایده آل بود و بیشترین تمایز و بیانگری را نشان داد. در مجموع، لاین G۷ با میانگین عملکرد دانه مطلوب و پایداری عمومی بالا، لاین برتر این آزمایش بود برای مطالعات تکمیلی جهت معرفی به عنوان رقم تجاری جدید در شرایط دیم انتخاب شد.

Keywords:

پایداری , ژنوتیپ ایده آل , عملکرد دانه , کشت دیم , گندم نان , نمودار چندضلعی