بررسی بازنمود ایدئولوژی در گفتمان شعری «الارض و الجرح الذی لا ینفتح» امل دنقل بر اساس مربع ایدئولوژیک ون دایک

زبان در تمام عرصه های زندگی جوامع بشری نمود دارد و از دیرباز در تمام سطوح زندگی بشر سامان دهنده روابط میان انسان ­ها و زیربنای شکل گیری مناسبات، منعکس کننده باور، دیدگاه و تجربیات میان انسان ­ها بوده است. تحلیل انتقادی گفتمان که در بستر اندیشه­ های جامعه­ شناسی تکوین یافته، رویکردی اجتماعی به زبان دارد و به بررسی سازوکارهای آن از خلال بافت سیاسی و اجتماعی می­پردازد و در پی آشکارسازی روابط پنهان اجتماعی است. جستار پیش رو با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و در نظر گرفتن نظریه اجتماعی- شناختی ون دایک به گفتمان­ کاوی قصیده «الارض والجرح الذی لاینفتح» امل دنقل- شاعر ملتزم به جامعه عرب -پرداخته لذا این پژوهش با کاربست ارکان مربع ایدئولوژیک، قصیده را گفتمانی سیاسی- اجتماعی در نظر می­گیرد و آن را سازه­ای اجتماعی می­پندارد و به دنبال کشف نابرابر اجتماعی و ویژگی­ های منفی گفتمان مسلط در راستای بازتعریف معانی و اقناع مخاطب و تبیین ایدئولوژی شاعر است. از این رو گفتمان شعری را نوعی کنش می­داند که به طور اجتماعی شکل گرفته است و به جای آنکه آن را نوعی هماهنگی آرمانی و زیبایی شناختی بداند آن را نمونه ­ای از نهاد ادبی متغیری پنداشته که به واسطه واژگان نشان دار، شاخص گذاری، ساخت ­های نحوی، کاربردهای بلاغی اعم از استعاره و مجاز و...به قطبیت سازی دست زده و هژمونی گفتمان مسلط را درهم می­شکند و با این کار توزیع نابرابر قدرت در جامعه کنونی را بازمی تاباند و به چالش می­کشد و در نتیجه مشخص گردید که شاعر در این قصیده، بیشتر تکیه بر غیریت سازی می کند تا چهره اسرائیل و سایر استعمار گران و دشمنان داخلی (حاکم عربی) را به مردم جامعه اش بنمایاند و ایدئولوژی مبارزه را در ذهن مخاطب نهادینه کند و در تلاش است مخاطب را معطوف به واقعیت و جهانی که هست کند نه دنیایی که شاعر می خواهد بسازد پس این سروده همزاد یا معادل رمزآلودی است برای حوادثی که در این زمان رخ داده است

Keywords:

تحلیل گفتمان , زبان , قدرت , جامعه , ایدئولوژی , ون دایک