مرور نظام مند و فراتحلیل پژوهشهای ایرانی در قلمرو مطالعات اجتماعی علم و فناوری

در دهه اخیر، حوزه مطالعات اجتماعی علم در ایران ازطریق انتشار دهها اثر علمی شکل گرفته است. ارائه تصویری روشن و علمی از پژوهشهای انجامشده در ایران نقطه عزیمت مهمی برای سیاستگذاران است. این فراتحلیل میتواند انباشت علمی داخل کشور را درقلمرو مطالعات اجتماعی علم به تصویر بکشد و با ترکیب مطالعات پیشین ایده ها و راه کارهای نوینی را به مدیران و سیاستگذاران حوزه علم عرضه کند. پرسش اصلی مطالعه حاضر این است که در حوزه مطالعات اجتماعی علم در ایران چقدر انباشت و تولید علم صورت گرفته است؟ این دانش انباشته ازنظر شکلی، روششناختی و محتوایی چه ویژگیهایی دارد؟ این پژوهش بهمنظور نیل به مرور نظاممندی که هدف مطالعه است از روش فراتحلیل کمی و کیفی بهره میجوید. برای فراتحلیل کیفی آثار مکتوب نویسندگانایرانی، کلیه مطالعات انجامشده طی دو دهه گذشته، اعم از کتاب، مقاله و پایاننامه، که حدود یکصد اثر برآورد شد، بهصورت تمامشماری مطالعه، فیشبرداری، کدگذاری وتحلیل شد. یافته های این مطالعه نشان دهنده تاخر مطالعات اجتماعی علم در ایران نسبت به نسلها و رهیافتهای چندگانه جامعهشناسی ایرانی است. ماهیت غالب در این آثار، رویکرد برونگرا و در سطح توصیفی و متمرکز در نسل دوم جامعهشناسی ایرانیاست. راهکارهای ارائهشده در این آثار نیز غالبا مدیریتی، تکزمینهای، اصلاحی، در سطح کلان و فرابخشی، مشوق رویکرد اشاعهگرا و با ویژگی بلندمدت بوده اند.

Keywords:

مطالعات اجتماعی علم و فناوری , فراتحلیل کیفی , رهیافتهای چندگانه , جامعه شناسی ایرانی , تحلیل سیاستها