بند ۴۹ مادیان هزاردادستان و مساله مهرنرسی

مهرنرسی یکی از مهم­ترین شخصیت­های اواسط دوران ساسانی است که به واسطه مسئولیت­های مهم سیاسی و نگاه منفی متون زرتشتی از شهرت بسیار برخوردار است؛ وی از یک سو برای مدتی طولانی سومین شخص قدرتمند شاهنشاهی ساسانی و بزرگ­فرمدار سه شاهنشاه است و از سوی دیگر در متون مذهبی شخصی منفور و مغضوب است که مدت زیادی از عمرش را به خاطر گناه یا گناهانش محکوم بوده است که همچون یک برده در آتشکده­ها خدمت کند. این وضعیت در بند ۴۹ در ۴۲ متن مهم مادیان هزاردادستان به روشنی ذکر شده است. مادیان هزاردادستان یک متن با مضمون حقوقی است که زمان نگارش آن احتمالا به اواخر دوران ساسانی برمی­گردد. این مقاله تلاش کرده است به این تناقض بپردازد و در واقع چگونگی این تناقض را شرح دهد. در مقاله پیش­رو اطلاعات به شیوه کتابخانه­ای گردآوری شده و روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. نهایتا این مقاله به این نتیجه رسیده است که علت این تناقض را باید در تاریخنگاری یا سنت تاریخ­نگاری ایرانی و سایه سنگین دستگاه دینی زرتشتی، با توجه به تداوم حیات این دستگاه پس از فروپاشی سلطنت، بر این تاریخنگاری جست. بر این اساس نظر به قدرت­گیری روحانیان در اواخر دوران ساسانی و نگاه اساسا مذهبی به تاریخ در این زمان، ایشان به تحریف و دستکاری عمده­ای در اطلاعات تاریخی موجود اقدام کرده و تاریخ را مطابق خواسته­ها و اهداف خود تنظیم و ضبط کردند. در حقیقت مهرنرسی به چنان تنبیه  و در واقع به چنان حقارتی محکوم نشده و در طول زندگیش از احترام ویژه و جایگاه والایی برخوردار بوده است.

Keywords:

مهرنرسی , مادیان هزاردادستان , تاریخ نگاری ساسانی , نهاد روحانیت زرتشتی , دوران ساسانی , زروانیسم