طراحی فضای سبز بر مبنای اصول خشکه منظری در مناطق گرم و خشک

فضای سبز به عنوان جزء ضروری و لاینفک پیکره شهرها در دگرگونی چهره و منظر آنها نقشی اساسی دارد که کمبود آن میتواند اختلالات جدی در حیات شهرها به وجود آورد. در کشورهایی همچون ایران اقلیم حاکم باعث ایجاد محدودیت هایی در مصرف آن شده است. بر این اساس باید اقداماتی برای داشتن فضای سبز همراه با کاهش مصرف آب انجام داد. ازاینرو ضروری است که طراحی منظر در ایران با توجه به شرایط، محدودیتها و تاثیرات محیطی آتی انجام شود. در واکنش به محدودیتهای آبی و نیاز انکارناپذیر به محیطهای زیباسازی شهری رویکردی تحت عنوان خشک منظری بیان میشود. خشک منظری سبکی از ایجاد فضاهای سبز با کاربرد عناصر کم مصرف آبی و الگو گرفتن از سیمای طبیعت مناطق خشک و نیمه خشک در طراحی منظر است. این رویکرد اصرار به ساخت هوشمندانه فضاهای زیبایی شناختی بدون نیاز به آب و همچنین محیطهای طبیعی و فضاهای سبز با استفاده از گیاهان بومی محلی دارد که باعث جلوگیری از هدر رفت آب از طریق تبخیر و حتی رواناب میشود. آنچه مسلم است باید دانش طراحی منظر وفضای سبز در شهر به سمتی پیش برود که بامصرف حداقل آب ،حداکثر فضای سبز را ایجاد کند.بنابراین مفهومی ازطراحی منظر سازگار با مناطق خشک ونیمه خشک تحت عنوان رویکرد خشکه پردازی یا زری اسکیپینگ می تواند بدون آسیب رساندن به کیفیت وزیبایی محیط مصرف آب را تا حدامکان کاهش دهد.این رویکرد از اصول خاصی پیروی می کند که در ادامه توضیحاتی در خصوص آنها آمده است.شهر شیراز، مرکز استان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته کوه هاینسبتا مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کرده اند که از لحاظ سوق الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه ای دارند. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه های بمو، سبزپوشان، چهل مقام و باباکوهی (از رشته کوه های زاگرس) محدود شده است. مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از ۲۹ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۳۲ دقیقه و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است. رودخانه خشک شیراز رودخانه فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضه خود متمایل شده و به دریاچه مهارلو میریزد.شیراز آب وهوایی گرم و نیمه خشک دارد.این مقاله تلاش دارد اصول و معیارهایی را معرفی نماید تا بر این اساس بتوان مصرف آب را در فضاهای سبز ایجاد شده در مناطق خشک بهینه نمود. در این پژوهش از روش تحقیق تحلیلی _توصیفی استفاده شده و منابع کابخانه ای اصلیترین منابع مطالعاتی بودهاند که در کنار اطلاعاتی که به صورت میدانی از بستر طراحی گردآوری گردیده اند، منابع مطالعاتی را تشکیل میدهند.این تحقیق که در شهر شیراز در شهرداری منطقه ۷ انجام شده که مبنایی جهت طراحی میدان (شیرودی ) با استفاده از اصول خشکه منظری می باشد.که برای این منظور پیش از هر چیز تحلیل بستر و نقشه پوشش گیاهی آماده شد. در تحلیل بستر مواردی نظیر شیب ، زهکشی ، جهت گیری شمالی -جنوبی و محل رویش گیاهان بومی ،مشخص می گردد. اساس زری اسکیپ در زون بندی هایی است که از نقطه نظر طراحی منظر دارای اهمیت یکسان در کاربری نیستند. معیار اهمیت زون ها بر مبنای میزان حضور و بهره برداری کاربران در نظر گرفته شده است . در زون یک بدون توجه به نیاز آبی گیاهان و با رویکرد بر جنبه زیبایی شناسی طراحی می شود. در زون دو که یک مدار عقب تر از زون یک است گیاهان با نیاز آبی بالا حذف و از تنوع گونه گیاهی کاسته می شود. زون سه که کمترین حضور افراد در آنجا مشاهده می شود گیاهانی با نیاز آبی کم کاشته می شود.در طراحی میدان شیرودی این زون بندی ها و کاربرد گیاهان با توجه به نیاز آبی واهمیت آنها از دید منظر وناظر کاملا مشخص است .۲- طراحی فضای سبز پایدار در اقلیم گرم و خشک بر اساس اصول زری اسکیپ (امیرحسین خسروی -ابوافضل کاظمی نسب -سعید مهدلویی )

Keywords:

خشکه منظری , زیبایی شناختی , اقلیم گرم وخشک