ارزیابی راندمان کاربرد و نمایه-های بهره وری آب در سویا تابستانه (مطالعه موردی: پایین دست شبکه آبیاری و زهکشی مغان، استان اردبیل)

در شرایط کنونی محدودیت منابع آب، بهبود بهرهوری آب کشاورزی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بنابراین، در دست داشتن برآوردهایی معتبر از مقادیر فصلی آب آبیاری و بهرهوری آب در شرایط فعلی مدیریت آبیاری و بهره برداری اعمال شده در مزارع حایز اهمیت است. در پژوهش حاضر، آب کاربردی فصلی و بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب سویا در ۲۹ مزرعه تحت مدیریت زارعین واقع در بخش پایین دست شبکه آبیاری و زهکشی مغان، استان اردبیل، در فصل زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ مورد مطالعه قرار گرفت. نیاز آبی خالص سویا در مزارع مطالعاتی در فصل زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹و میانگین ۱۰ ساله آن به ترتیب، در دامنه ۴۱۷ تا ۷۱۹ و ۴۵۷ تا ۷۹۷ میلی متر برآورد شد (به ترتیب، با میانگین ۵۳۹ و ۵۸۱ میلی متر). مجموع بارش موثر و آب کاربردی فصلی (I + Pe) و عملکرد دانه سویا به ترتیب، بین ۳۸۵۹ تا ۷۱۰۵ مترمکعب بر هکتار و ۳۰/۱ تا ۸۰/۲ تن بر هکتار اندازه گیری شد (به ترتیب، با میانگین ۵۶۶۴ مترمکعب بر هکتار و ۳۵/۲ تن بر هکتار). محدودیت انعطاف پذیری در تحویل آب به مزارع موجب اعمال یک برنامه ریزی آبیاری غیرمنطبق با نیاز آبی گیاه گردید. برآیند اثر عوامل محدود کننده تولید سویا در منطقه مطالعاتی موجب شد حداکثر عملکرد مشاهداتی دانه سویا به طور قابل توجهی پایین تر از عملکرد پتانسیل سویا در دشت مغان (۰۰/۴ تن بر هکتار) باشد. عملکرد دانه سویا یک همبستگی درجه دوم با I + Pe را نشان داد. نمایه های بهره وری مجموع آب کاربردی و بارش موثر (WPI+Pe) و بهره وری اقتصادی آب آبیاری (WP) در مزارع مطالعاتی به ترتیب، بین ۳۳/۰ تا ۴۷/۰ کیلوگرم بر مترمکعب و ۱۸/۲۱ تا ۲۹/۴۸ هزار ریال بر مترمکعب متغیر بود (به ترتیب، با میانگین ۴۲/۰ کیلوگرم بر مترمکعب و ۸۹/۳۹ هزار ریال بر مترمکعب). میانگین راندمان کاربرد اسرائیلسن (AE) در مزارع مطالعاتی برای مراحل ابتدایی، توسعه ای و میانی رشد گیاه به ترتیب، برابر با ۱۹، ۹۵ و ۱۰۰ درصد به دست آمد.

Keywords:

Application efficiency , Drought stress , FAO Penman-Monteith , planting date , Wet Planting