مقایسه اثر بخشی آموزش گروهی اصلاح الگوی تعامل والد -فرزند و برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر نشانه های نارسایی توجه/ فزون کنشی و اختلال نافرمانی در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و کمبود توجه همراه با اختلال نافرمانی مقابله ای

زمینه و هدف: پژوهش حاضر، با هدف مقایسه اثر بخشی آموزش گروهی اصلاح الگوی تعامل والد - فرزند و برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی برنشانه های بیش فعالی و اختلال نافرمانی در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و کمبود توجه همراه با اختلال نافرمانی مقابله ای انجام شده است.  روش پژوهش:  مطالعه حاضر از نوع نیمه آزمایشی که در آن از طرح پیش آزمون  - پس آزمون  با گروه کنترل با سنجش در خط پایه پس از مداخله و پیگیری ۳ ماهه با گروه کنترل انجام گرفت. تعداد ۳۶ نفر از دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی در سال تحصیل ۱۴۰۱-۱۴۰۰ در ۱۰ دبستان دولتی پسرانه  منطقه ۳ استان تهران مشغول به تحصیل بودند انتخاب و به طور تصادفی به گروه آزمایش (برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی)  n=۱۲ ، (اصلاح الگوی تعامل والد -فرزند)  n=۱۲ و کنترل(n=۱۲) گماشته شدند. به دلیل شیوع کرونا کلیه شرکت کنندگان پرسشنامه دموگرافیک (محقق ساخته)، پرسشنامه نشانه های اختلال نافرمانی، سیاهه رفتاری (آخنباخ و رسکولار ۲۰۱۷) و پرسشنامه بیش فعالی (سوانسون، نولان و پلهام. ۱۹۸۱) را به صورت ارسال لینک در سه مرحله تکمیل کردند. جلسات مداخلات با رعایت پروتکل های بهداشتی به صورت حضوری انجام شد. فرضیه های مربوط به اثربخشی مداخله پژوهش با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیره (مانکوا)  و همچنین آزمونهای تعقبی آزمون تعقیبی LSD تحلیل شدند. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد میانگین متغیر نشانه های اختلال نافرمانی و علائم بیش فعالی در مرحله پیش آزمون بین سه گروه تفاوت معنی داری وجود ندارد که نشانگر همگن بودن سه گروه پژوهش در مرحله پیش آزمون است، مقایسه دو گروه آزمایش نیز نشان داد که بین دوگروه آزمایش در مولفه های تفاوت معنی داری وجود دارد و مقایسه میانگین ها حاکی از اثربخشی بیشتر گروه آزمایش برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بود.  نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که دو درمان مذکور می تواند در کاهش نشانه های اختلال نافرمانی و علائم بیش فعالی در کودکان ۹تا ۱۳ سال به عنوان مداخلات روانشناسی استفاده شود با توجه به اثر بخشی بیشتر برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی این درمان در اولویت درمانی قرار داده شود.

Keywords:

hyperactivity disorder , oppositional defiant disorder , mindfulness-based stress reduction program , modification of parent-child interaction pattern , اختلال بیش فعالی , اختلال نافرمانی مقابله ای , برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی , اصلاح الگوی تعامل والد –فرزند