پهنه بندی تغییرات افت سطح آب زیرزمینی و پایش زمانی خشک سالی در دشت قروه-دهگلان

کمبود منابع آب سطحی سبب برداشت بی­ رویه از آب زیرزمینی در بسیاری از نقاط جهان و افت شدید سطح سفره­ های آب زیرزمینی شده است و بررسی تغییرات منابع آب زیرزمینی در برنامه­ ریزی و مدیریت پایدار منابع آب هر منطقه از اهمیت فراوانی برخوردار است. هدف از این پژوهش، بررسی روند تغییرات افت سطح آب زیرزمینی دشت قروه-دهگلان که یکی از مهم­ ترین و بزرگ­ ترین دشت ­های استان است، است. به منظور انجام این پژوهش، آمار ۱۰۴ حلقه چاه مشاهده­ ای در طی سه دوره زمانی (۸۷-۸۰، ۹۲-۸۷ و ۹۷-۹۲) مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا داده­های آماری جمع­آوری و پس از ورود داده ­ها به سیستم اطلاعات جغرافیایی با روش درون­ یابی، نقشه ­های خطوط هم عمق، هم ­تراز و پهنه ­بندی تغییرات افت سطح آب زیرزمینی تهیه شد. آبن مود معرف آبخوان به­ منظور بررسی تغییرات درازمدت و نوسانات سطح آب زیرزمینی نیز در محیط نرم­ افزاری Excel ترسیم  شدند. نتایج به­ دست­ آمده از نقشه­ های هم پهنه افت، نشان داد که بیش ­ترین سطح آب زیرزمینی در دوره زمانی سوم (۱۳۹۲-۱۳۹۷) در بخش­ جنوبی آبخوان به­­اندازه ۳/۷ متر، در دوره زمانی دوم (۱۳۹۲-۱۳۸۷) در بخش مرکزی آبخوان به­­اندازه ۷/۵ متر و در دوره زمانی اول (۱۳۸۷-۱۳۸۰) در بخش­ های شمالی و میانی به­­اندازه ۳/۳ متر افت پیداکرده است. هیدروگراف ­های تراز آب زیرزمینی نشان می­ دهند که در طی در مدت ۲۰ سال افت سطح آب در دشت قروه ۸/۱۳ متر است که به طور متوسط هرسال ۷/۰ متر سطح آب افت کرده است. نتایج حاصل از  تغییرات حجم مخزن نشان داد کسری حجم مخزن آبرفتی معادل ۲/۵۶ میلیون مترمکعب است هم چنین، پایش زمانی خشک سالی منابع آب زیرزمینی دشت قروه-دهگلان با استفاده از شاخص منابع آب زیرزمینی (GRI) در طول دوره آماری بیست­ ساله روندی نزولی به سمت خشک سالی دارد و توصیه می شود جهت جلوگیری از ادامه روند کاهش حجم مخزن نسبت به پیشنهاد ممنوعیت و یا تمدید آن اقدام کاملی از طرف سازمان آب منطقه ­ای کردستان صورت پذیرد.

Keywords:

Aquifer , GRI , Ghorveh-Dehgolan plain , Representative hydrograph , Reservoir volume , آبخوان , آبنمود معرف , حجم مخزن , دشت قروه-دهگلان , GRI.