تاثیر صنعت نفت بر توسعه اقتصادی مطالعه تاریخی رابطه نفت و رشد اقتصادی در ایران

بررسی رابطه نفت و رشد اقتصادی از محبوبترین موضوعات در میان اقتصاددانان و پژوهشگران حوزه توسعه است . ایران به عنوان یکی از سه دارنده ذخایر عمده نفت و گاز در جهان، طی یک صد سال اخیر اثرات بسیاری از تحولات بازار انرژی در جهان پذیرفته و به واسطه سیاست گذاری های سالانه و یا بلندمدت مبتنی بر درآمدهای حاصل از فروش نفت و فرآوردههای وابسته ، یکی از کشورهای مهم از منظر اثرگذاری نفت بر روند توسعه اقتصادی است . صنعت نفت از موثرترین و بزرگترین صنایع در جهان و به ویژه ایران است ، نفت علاوه بر آنکه منبع تامین انرژی در دنیای امروز است ، نقش مهمی در قدرت ملی و اعتبار بین المللی کشورهای مختلف ایفا کرده و محور بسیاری از رقابت های ژئواکونومیک در دنیای امروز است . اقتصاد ایران از منظر شاخص های مختلف ، سطوح وابستگی مشخصی به نفت دارد اما به طورکلی بامطالعه آثار تحقیقی و پژوهشی گوناگون، می توان ادعا کرد اقتصاد ایران تا حدود قابل توجهی به صادرات نفت وابسته است . تقریبا حدود ۵۰ درصد از درآمدهای ملی و حدود ۸۰ درصد از صادرات سالانه کشور به نفت ، گاز و مشتقات نفتی وابسته است . وضعیتی که تاثیرات مشخصی بر ساختارهای اقتصاد ایران و تحولات سیاسی و اجتماعی کشور داشته است . نفت که از آن به عنوان منبع اصلی تامین انرژی جهان یاد می شود، موتور رشد اقتصادی کشور بوده و در کنار گاز، نهاده ضروری تولید، پیش نیاز رشد شهرنشینی و متغیر کلیدی رشد تولید صنعتی در ایران است . پیشرفت اقتصاد ایران طی یک صد سال اخیر، زمینه افزایش قابل توجه مصرف این ماده شیمیایی شده است . مرور آمارهای اقتصادی ایران در دهه های مختلف نشان می دهد در حدفاصل انتهای دهه ۸۰ تا ابتدای ۹۰، افزایش نفت و درآمدزایی این بخش به اوج خود رسیده است . گرچه افزایش قیمت نفت به صورت مقطعی در بهبود بخشی از شاخص های اقتصادی در کشور موثر واقع شده است ، اما به طورکلی رشد صنعت نفت در ایران نتوانسته اثر مثبتی بر کیفیت سیاست گذاری و وقوع رشدهای فقرزدا، که کاهنده نابرابری و بیکاری و مقوم رفاه است ، داشته باشد.پژوهش حاضر با بررسی دامنه ای از تحقیقات علمی و اسناد تاریخی ، سعی دارد از محل بررسی روند تغییرات درآمد کشور در بخش نفت در دهه های مختلف ، ناکامی ایران در رفع فقر، کاهش بیکاری و افول نابرابری را مورد کنکاش قرار دهد. دادههای موجود نشان می دهد علیرغم برخی توفیقات در طول یک صد سال اخیر، روند جهش رفاه ملی ایرانیان بی ثبات بوده و این وضعیت نابرابری را تشدید کرده است .

Keywords:

صنعت نفت , توسعه اقتصادی , بیکاری , رشد اقتصادی , نابرابری