جنگ نامه محمد حنفیه یا مسیب نامه؟ (پاسخ به ابهام عنوانی چندگانه از یک روایت ابوطاهر طرسوسی با رویکرد نسخه شناختی)

مسیب خزاعی شخصیت محوری تحریرهای بزرگ و کوچک مسیب نامه بوده و نخستین منتقم، پهلوان برجسته و امیر لشکر خون خواه قلمداد می شود و محمد بن حنفیه نیز منصب رهبری نهضت محبان علیه بنی امیه را بر عهده دارد. تاکنون در میان آثار ابوطاهر طرسوسی (سده ششم ه.ق.)،مسیب نامه تنها متن داستانی شناخته شده ای است که دو شخصیت یادشده در آن توامان حضور دارند و در پی تحقق داعیه منتقمان مبنی بر آزادسازی اهل بیت از بند یزید، بازگرداندن رئوس شهدا و مجازات قتله کربلا به درجه شهادت نائل می شوند. با این حال، ضعف مطالعات نسخه شناختی، سبب شده تا برخی پژوهشگران بدون بررسی نسخ خطی و به صرف مشاهده برخی عناوین مثل: داستان / قصه / سیر / جنگ نامه محمد حنفیه و نظایر آن در فهارس نسخ خطی، اغلب قائل به وجود حماسه مستقلی در ارتباط با قیام خون خواهان حسینی با عنوان «جنگ نامه محمد حنفیه» شوند، بدون آن که گواهی در اثبات صحت این ادعا و انتساب آن به طرسوسی به دست داده شده باشد. برآیندهای پژوهش حاضر پس از معرفی و بررسی چند دست نویس مهم از جنگ نامه محمد حنفیه و مختارنامه، حکایت از آن دارد که در پیوند با موضوع خون خواهی قتله کربلا، نه تنها روایت مستقلی با عنوان جنگ نامه محمد حنفیه وجود ندارد، بلکه دست نوشته های موسوم به همین عنوان در فهارس نسخ خطی نیز ، تحریر بزرگ روایت مسیب نامه به شمار می روند و کارشناس کتابخانه به دلیل عدم شناخت مسیب نامه و تحت تاثیر برجستگی اعلام اسلامی ناچار از نامگذاری نسخ مذکور با عناوین چندگانه متشابه شده که از میان آن ها جنگ نامه محمد حنفیه برجستگی بیشتری دارد.

Keywords:

ابوطاهر طرسوسی , مسیب نامه , جنگ نامه محمد حنفیه , عناوین متشابه , اصالت دست نویس ها