رهیافت شهید صدر به مساله متشابهات در قرآن

از جمله محورهای مناقشه بین اخباریان و اصولیان در موضوع حجیت قرآن کریم، آیات متشابه است؛ به اذعان اخباریان، غیر از محکمات که تنها شامل آیات صریح الدلاله میگردد سائر گونههای دلالت آیات و از جمله ظواهر، مندرج در مفهوم مشتابه اند و یا حداقل احتمال آن منتفی نیست. بنابراین، عمل به ظواهر، یا عمل به متشابه است که به تصریح خود قرآن کریم ممنوع است و یا اندراج آن محتمل بوده و در نتیجه، حجیت آن مشکوک است. اکثر اصولیان در مساله حجیت ظواهر به این مناقشه ورود کرده و از ادعای اخباریان، پاسخ داده اند؛ از منظر اصولیان، عدم صدق متشابه بر ظاهر، واضح است و ازاینرو، ظواهر قرآن کریم، متشابه نیستند و عمل بدانها مانند عمل به دیگر ظواهر خواهد بود. از میان اصولیان معاصر، شهید صدر تلاش نموده به تفصیل بیشتر پاسخ اخباریان را بدهد و از زوایایی جدید به این مساله نگاه کند. به اعتقاد ایشان، اصولیان در مقام پاسخ از روش عرفی فاصله گرفته و خود را به زحمت انداخته اند و نیز از این که تشابه مورد ادعا در استدلال، تشابه مصداقی است، تا حدودی غفلت شده است. همچنین، اخباریان برخلاف مشی و منش خویش تفسیر روایی آیه را رها کرده و به سبک اصولی استدلال نموده اند؛ با این که مطابق برخی روایات، آیه درصدد بیان تیپبندی اشخاص عصر نزول است نه تقسیمبندی آیات و نیز در ادعای این که قرآن برای غیرمعصوم قابل فهم نیست، تحت تاثیر جریان باطنیگرا و اهل غلو، قرار گرفته اند.

Keywords:

حجیت ظواهر , ظواهر قرآن , محکمات , تفاوت تشابه مفهومی و مصداقی , غلو و باطنیگرایی