ساختار ژنتیکی دو جمعیت از گونه‎ داروئی پونه سای خوشه ای (Nepeta racemosa) در ایران

پونه سای خوشه ای با نام علمی Lam. Nepeta racemosa از خانواده نعنائیان، به دلیل داشتن ترکیبات دارویی با ارزشی همچون نپتالاکتون مورد توجه می باشد و به صورت پراکنده در مناطقی از کشور ما رویش دارد. این تحقیق برای نخستین بار به‎منظور تعیین ساختار ژنتیکی دو جمعیت آزادگرده افشان از این گونه ارزشمند براساس ویژگی‎های مورفولوژیک انجام شد تا تنوع بین و درون جمعیت های مورد مطالعه از نظر سهم نسبی اثرات محیط و ژنتیک در بروز صفات مورد مطالعه بررسی شود. به این منظور در سال ۱۳۹۶ بذر های حاصل از آزادگرده افشانی از دو رویشگاه، از تک‎بوته‎های متعدد به صورت جداگانه جمع‎آوری شدند تا به‎عنوان فامیل‎های ناتنی (Half-sib) مطالعه شوند. آزمایشی در قالب طرح مزرعه‎ای بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که در آن، ۲۷۷ تک‎گیاه از مجموع ۲۰ فامیل از دو جمعیت از نظر تعدادی از ویژگی‎های مورفولوژیکی مطالعه شدند. اجزای ژنتیکی واریانس دو جمعیت مورد مطالعه محاسبه و بر اساس این اجزا، وراثت‎پذیری تنوع موجود در صفات نیز تخمین زده شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر فامیل در هر دو جمعیت برای بیشتر صفات مورد مطالعه در سطح یک‎درصد معنی‎دار بود. با تجزیه واریانس فنوتیپی به اجزای ژنتیکی مشخص شد که در جمعیت اول در بیشتر صفات از جمله ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش و عملکرد خشک، جزء فامیل در مقایسه با جزء نتاج در فامیل نقش بیشتری در تنوع داشت. در جمعیت دوم هم تقریبا همین ترکیب از اجزای واریانس حاکم بود. زیاد بودن وراثت‎پذیری در صفاتی چون ارتفاع گیاه، عملکرد خشک، قطر تاج پوشش (جمعیت اول) و طول برگ، عملکرد خشک و قطر تاج پوشش (جمعیت دوم)، حکایت از ظرفیت مناسب این دو جمعیت در برنامه های اصلاحی براساس گزینش دارد که با ابعاد کوچک جمعیتی و تخریب آن ها، قابل توجه است. ایجاد مخازن ژنتیکی مصنوعی با استفاده از فامیل‎هایی که برتری خاصی از نظر اکثر صفات مورد مطالعه از خود نشان ‎دادند می‎تواند دومنظوره باشد تا هم از ذخائر ارزشمند ژنتیکی این گونه حفاظت شود و هم از توانمندی آن ها در برنامههای اصلاحی استفاده شود.

ساختار ژنتیکی دو جمعیت از گونه‎ داروئی پونه سای خوشه ای (Nepeta racemosa) در ایران Keywords:

پونه سای خوشه ای , تنوع ژنتیکی , وراثت‎پذیری , مورفولوژی