گزینش همزمان عملکرد روغن و سایر خصوصیات زراعی در هیبریدهای زمستانه کلزا

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: کلزا یکی از مهم ترین گیاهان دانه روغنی در جهان محسوب می شود. بنابراین انتخاب ژنوتیپ های پرمحصول در این گیاه از اهمیت بالایی برخوردار است. تولید ارقام هیبرید پرمحصول کلزا از اهداف اصلی برنامه های به نژادی این گیاه می باشد. هچنین بررسی رابطه بین عملکرد و سایر صفات زراعی، راندمان برنامه های اصلاحی را با تعیین معیار انتخاب مناسب، بهبود می بخشد. بنابراین این مطالعه با هدف گزینش هیبریدهای جدید کلزا و مطالعه روابط میان صفات انجام شد. مواد و روش ها: در این تحقیق ۲۱ دورگ زمستانه کلزا (تلاقی ۳ رستورر با ۷ لاین نرعقیم) به همراه چهار رقم اکاپی، احمدی، نیما و نفیس در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به­مدت دو سال زراعی (۹۹-۱۳۹۷) مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد شامل روز تا شروع گلدهی، روز تا پایان گلدهی، طول دوره گلدهی، روز تا رسیدن فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، میزان روغن، عملکرد دانه و عملکرد روغن مورد اندازه گیری قرار گرفتند. در این تحقیق به­­­­­­­­­­ منظور گزینش ژنوتیپ های کلزا و مطالعه روابط میان صفات از روش شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) و تجزیه به عامل ها استفاده شد. یافته ها: بر اساس شاخص SIIG، ژنوتیپ های G۱۵، G۳، G۱۰، G۵، G۲۲، G۸، G۴ و G۲۵ با مقدار SIIG بیشتر (به­ ترتیب ۰/۷۰۶، ۰/۶۸۰، ۰/۶۶۷، ۰/۶۶۵، ۰/۶۴۷، ۰/۶۴۱، ۰/۶۱۰ و ۰/۶۰۷) جزء ژنوتیپ های برتر بودند. از طرفی ژنوتیپ های G۲۳، G۱۸، G۱، G۲۴، G۲۱، G۷ و G۱۳ با مقدار SIIG کمتر (به ­ترتیب ۰/۳۱۵،۰/۲۱۹،  ۰/۳۳۴، ۰/۳۸۳، ۰/۳۹۷، ۰/۳۹۸ و ۰/۴۰۲) جزء ژنوتیپ های ضعیف از نظر اکثریت صفات مورد بررسی بودند. ژنوتیپ های G۱۵، G۵، G۲۲، G۳ و G۱۰ با داشتن مقدار SIIG بالا و همچنین عملکرد روغن بالاتر از میانگین به عنوان ژنوتیپ های برتر از نظر عملکرد روغن و سایر صفات زراعی شناخته شدند. همچنین نتایج تجزیه به عامل ها نشان دهنده ارتباط مثبت صفت وزن هزار دانه با عملکرد دانه و عملکرد روغن بود. نتیجه گیری: به ­طور کلی نتایج نشان داد که ژنوتیپ های G۱۵، G۵، G۲۲، G۳ و G۱۰ به عنوان ژنوتیپ های برتر از نظر عملکرد روغن و سایر صفات زراعی شناخته شدند. همچنین صفت وزن هزار دانه می تواند به­ عنوان شاخص مناسب در برنامه های به نژادی برای انتخاب ژنوتیپ های با عملکرد بالا در کلزا مورد استفاده قرار گیرد.

Keywords:

Factor analysis , Hybrid , Oil yield , Rapeseed , Selection index of ideal genotype , تجزیه به عامل ها , شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل , عملکرد روغن , کلزا , هیبرید