واکاوی سیاست های دولت در حوزه مدیریت و حفاظت از منابع خاک در پرتو اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران(با تاکید برقانون حفاظت از خاک، مصوب ۴/۳/۱۳۹۸)

جمهوری اسلامی ایران، پس از انقلاب شکوهمند اسلامی با تدوین اسناد بالادستی مانند برنامه های پنج ساله ی توسعه سعی کرده است ایران را به کشوری توسعه یافته ، متناسب با مقتضیات فرهنگی ، جغرافیایی و تاریخی خود و متکی بر اصول اخلاقی و ارزش های اسلامی ، ملی و انقلاب مبدل سازد. این اسناد با توجه به شرایط و اولویت های زمانی حاکم بر کشور دارای بخش های مختلفی از نظ ر حوزه های مورد توجه حاکمیت و مدیریت کشور بوده است . مدیریت و حفاظت خاک یکی از بخش های مشمول در قالب مسائل و اهداف مورد نظر در بخش کشاورزی ، محیط زیست و منابع طبیعی می باشد که توجه به آن در سطح کلان امری ضروری است .از آن جا که قوانین و اسناد بالادستی به عنوان کلانترین و مهم ترین اسناد کشور محسوب می شوند، لذا اهداف و راهبردهای بلندمدت کشور در این اسناد ترسیم شده و به عنوان مبنا برای برنامه ریزی در حوزههای اجرایی ، از جمله در مدیریت وحفاظت خاک، در نظر گرفته شده است . . بدون داشتن خاک سالم حیات و زندگی روی زمین امکان پذیر نخواهد بود. ۹۵% غذای انسان از زمین حاصل می شود. برنامه ریزی برای داشتن خاکی سالم و تولیدکننده لازمه بقای انسان است . ورود مواد، موجودات زیستی و انرژی به درون خاک سبب تعبیر کیفیت خاک می شود. همین مسئله باعث می شود که خاک از حالت طبیعی خود خارج شود. هدف پژوهش حاضر واکاوی سیاست های دولت در حوزه مدیریت و حفاظت از منابع خاک در پرتو اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران با تاکید برقانون حفاظت از خاک۱۳۹۸می باشد. این تحقیق از نوع کیفی و کاربردی است که داده های مورد نیاز آن به شیوه کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده است . جمع آوری داده ها از متون و قوانین فرادستی جمهوری اسلامی ایران نظیر قانون اساسی ، سند چشم انداز ۲۰ ساله ایران در افق ۱۴۰۴ ،سند نقشه جامع علمی کشور، قانون برنامه های توسعه اول تا پنجم به دست آمده است . پس از تدوین چارچوب نظری تحقیق ، سعی شد داده های موردنیاز پژوهش از مفاد قوانین و اسناد فرادستی با اولویت جایگاه اسناد فرادستی و دوره زمانی برنامه های توسعه پس از انقلاب اسلامی استخراج شود و سپس مورد تفسیر و تحلیل کیفی قرار گیرد. به منظور بررسی دقیق تر، به قانون حفاظت از خاک، مصوب ۴/۳/۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی نیز توجه شده است . مطالعه و بررسی قوانین نشان می دهد که دولت رویکردی متفاوت نسبت به امر حفاظت وبهره برداری از خاک داشته است .نمود این مساله را به خوبی می توان در اشکال ساختاری متفاوت و گستره قوانین خاک و همچنین در تنوع سازوکارهای مورد استفاده در حفاظت و مدیریت خاک و استفاده از اراضی ملاحظه نمود. علت این امر از این نشات می گیرد که هنوز کارکرد ونقش اساسی خاک به طور مناسبی در قوانین نمود پیدا نکرده است . هنوز سند جامع وکلانی در بخش مدیریت وحفاظت خاک که راهنمای جامع در این بخش باشد وجود ندارد. در سال های اخیر ،تلا ش هایی به منظور مدیریت خاک و حفاظت خاک و تدوین راهبردها و قوانینی از جمله قانون حفاظت خاک مصوب ۱۳۹۸به منظور بهبود وضع کنترل و مدیریت خاک انجام شده ولی تاکنون عملی نشده و نتایج موثری در جهت حفاظت از خاک نداشته است .لذا مسئولان ،مدیران ،وسیاستگذاران باید به مدیریت خاک وحفاظت خاک توجه بیشتر مبذول نمایند چرا تخریب خاک می تواند در آینده مشکلاتی از قبیل عدم امنیت غذایی و اب، کاهش تنوع زیستی ، تغییرات آب و هوایی وسایر چالش های اقتصادی سیاسی و انسانی به همراه داشته باشد.

Keywords:

سیاست های دولت , قانون حفاظت از خاک , اسناد بالادستی , حفاظت از منابع خاک .