مطالعات و روش های آینده شناسی

در این مقاله، که برگرفته از «طرح سیاست گذاری کلان علم و فن آوری برای کشور» (غفرانی، ۱۳۷۸) است، درباره تعاریف، ا هداف و کاربردهای آینده شناسی از جمله کاربرد آن در پیش بینی فن آوری، بحث شده است. آینده شناسی دانشی است که در دهه های پایانی قرن حاضر، پدید آمده است و برخلاف شیوه های سنتی، تا حدود زیادی بر اصول علمی تکیه دارد. آینده شناسی در سیاست گذاری علم و فن آوری نقش کانونی می یابد. روش های آینده شناسی به دو دسته تحلیلی و ذهنی، تقسیم می شوند. روش تحلیلی به روشی اطلاق می شود که می کوشد با استفاده از ابزارهای مختلف علمی یا استنتاج منطقی، آینده را از طریق تحلیل روند گذشته، پیش بینی نماید. این روش خود به سه گروه روش های عددی، گرافیکی و اسنتناجی، قابل تقسیم است. روش ذهنی متکی بر قضاوت و دیدگاه های انسانی است و به سه دسته روش های نظر سنجی، روایی و قضاوت ساختاریافته، تقسیم می شود. روش های پیش بینی فن اوری شباهت زیادی به روش های آینده شناسی دارند و به دلیل اهمیت آن ها در سیاست گذاری علمی و فن آوری، بسیاری از کشورها یا نهادهای بین المللی به ایجاد موسسه های پیشرو در امر ارزیابی و پیش بینی فن آوری اقدام کرده اند.