زمین شیمی و سنگ زایی سنگ های دیابازی سازند هرمز، واقع در استان هرمزگان (جنوب ایران)

سازند هرمز یک توالی از سنگ­های تبخیری - آتشفشانی متغیر در گنبدهای نمکی است که سنگ­های آتشفشانی آن اغلب اسیدی و بطور کلی کمتر از یک سوم بازی هستند. در پروتروزوئیک پسین (۶۲۰-۶۴۰ میلیون سال پیش)/ نئوپروتروزوئیک - کامبرین پیشین، در نتیجه­ی کافت­شدگی حوزه­های کوچک در قسمت شمالی صفحه­ی عربستان، در طول بیشتر حوزه­ی خلیج فارس و معادل آن در عمان، نمک آرا، ایجاد شده­اند. دیاباز معمول­ترین سنگ بازی سازند هرمز است. دیابازهای مورد بررسی، در صحرا به صورت برآمدگی­های استوک مانند و دایک به شدت دگرسان شده دیده می­شوند. این سنگ­ها شامل کانی­های اولیه­ی پلاژیوکلاز، پیروکسن و کمتر الیوین بوده که در حال تجزیه به انواع کانی­های ثانویه هستند بافت­های اولیه­ی دیابازها، پوست ماری، پورفیری و ریزسنگی جریانی هستند. ۲۲ نمونه از دیابازهای سازند هرمز انتخاب شده از ۷ گنبد نمکی جنوب ایران، به روش طیف­سنجی فلئورسانس پرتو x (XRF) و جرمی پلاسمای جفت شده القایی (ICP-MS) بررسی شدند. این سنگ­ها بر نمودارهای زمین­شیمیایی، در گستره بازالت­های تولئیتی و بازالت­های پشته­ی میان اقیانوسی (MORB) قرار می­گیرند. با توجه به مقادیر عناصر اصلی و کمیاب، این دیابازها با تبلور جدایشی، در یک مخزن ماگمایی یا در مسیر رسیدن به سطح زمین قرار گرفته­اند. بر اساس الگو و مقادیر عناصر خاکی نادر (REE) این نمونه­ها، سنگ مادر ماگمای سازنده­ی آنها، درجات متوسطی از ذوب بخشی را تجربه کرده و این دیابازها طی تکامل ماگمایی دچار آلودگی پوسته­ای خفیفی شده­اند. بر اساس مقدار نسبت­های عناصر کمیاب، احتمالا از یک خاستگاه گوشته­ای تهی­شده تا انتقالی، از یک ناحیه­ی خاستگاه اسپینل پریدوتیت و فاقد گارنت ناشی شده­اند. در نتیجه، می­توان گفت که دیابازهای سازند هرمز، فراورده کافت­شدگی نئوپروتروزوئیک تا کامبرین پیشین بخش شمالی صفحه­ی عربستان هستند. آنها ترکیبات شیمیایی مشابه بازالت­های تولئیتی آرکئن دارند و همه ویژگی­های و یک سنگ­سبز را نشان می­دهند.

Keywords:

Hormuz Formation , diabase , Arabia plate , گنبد نمکی , سازند هرمز , نئوپروتروزوئیک - کامبرین پیشین , دیاباز , سنگ سبز.