واکاوی عوامل جامعه شناختی شکل گیری جنبش اجتماعی زنان ایران در نیمه دوم قرن سیزدهم

ه در اوایل قرن نوزدهم، حضور زنان در اجتماع و اقتصاد بهدنبال تغییرات صورتگرفته در عرصههای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و رشد سرمایهداری در دنیا، فزونی یافت،بهطوریکه در اواسط قرن مذکور، نقش مستقیم آنها کاملا قابل مشاهده بود. با ورود زنان به سپهر عمومی، پدیدهای اجتماعی موسوم به «جنبش زنان» در راستای احقاق حقوق و رفع نابرابریهای جنسیتی زنان، نضج گرفت و دامنه تاثیرات آن به نقاط دیگر جهان از جمله ایرانسرایت کرد. جنبش اجتماعی زنان ایران در نیمه دوم قرن سیزدهم، اگرچه در پیوندبا تکاپویملی و بینالمللی مشروطهخواهی در غرب شکل گرفت، اما تقلیدی صرف از نمونههای غربینبود، بلکه در زمینه اجتماعی و بافت فرهنگی ایران عصر قاجار متولد گردید و از ساختار و عملکرد و کارکردی کاملا بومی برخوردار بود. مقاله حاضر با رویکرد جامعهشناسی تاریخی در چارچوب نظریه موضوعگرا، به چگونگی شکلگیری این جنبش و دستاوردهای آن در متن اجتماعی –فرهنگی روزگار مزبور پرداخته است. در این مطالعه، گردآوری دادهها با دو روش اسنادی و مطالعه میدانی (مصاحبه با صاحبنظران) و با بهرهگیری از پرسشنامه معکوس انجام گردیده و برای تجزیهو تحلیل دادهها نیز از دو روش تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان استفاده شده است. یافتههای اینپژوهش نشان میدهد جنبش اجتماعی زنان در نیمهدوم قرن سیزدهم در ایران، نمونهای از حرکت استاندارد و تعریفشده اجتماعی بوده و تنها یک حرکت شهری زنانه محسوب نمیشده و از ساختار پراگماتیک و شاخصهای استاندارد یک جنبش معنادار اجتماعی برخوردار بوده است. این جنبش دارای دستاوردهایی برای زنان ایرانی بود که در دورههای بعدی تداوم و توسعه یافت.  کلیدواژهها: جنبش اجتماعی، سپهر عمومی، ساختار پراگماتیک، زمینه اجتماعی، بافت فرهنگی

Keywords:

جنبش اجتماعی , سپهر عمومی , ساختار پراگماتیک , زمینه اجتماعی , بافت فرهنگی