بررسی معماری و جزئیات کارکرد کبوترخانه ها و چگونگی احیاء آنها

کبوترخانه ها یکی از انواع معماری بومی ایران به شمار می روند. بناهایی اعجاب انگیز و زیبا که مسکن کبوتران و مرکز جمع آوری کود برای باروری خاک می باشند. برجهای کبوترخانه با وجود کارکرد سادهای که دارند، از ویژگی های معماری و سازهای شگفت انگیز و منحصر به فردی برخوردار هستند. امروزه به دلیل تغییر در ساختارهای سنتی کشاورزی ، کبوترخانه ها کارکرد اصلی خود را از دست داده و تنها برجهایی رو به ویرانی در دشت ها محسوب می شوند. با توجه به این که آخرین بقایای کبوترخانه ها در حال تخریب است و آثار اندکی از آنها در دست است ، معرفی و ذکر کارکرد آنها و ایجاد زمینه ای برای مطالعات انسان شناختی و فرهنگ بومی می تواند اهمیت مطالعه ی کبوترخانه ها را در خصوص شناسایی توانمندی های فرهنگی اجداد و نیاکان ما دو چندان کند. این پژوهش به دنبال بررسی و تحلیل کارکرد کبوترخانه ها و تاثیر آنها بر مردم و محیط می باشد. از سوی دیگر آثار و عناصر معماری تاریخی ایران و هنرمندان پارسی تا به امروز و با گذشت قرون و سالهای متمادی همچنان به عنوان سمبلی از هویت مردمان این سرزمین باقی مانده است . معمار هنرمند ایرانی با مشاهده و درک نیاز مردم سرزمین خود و با به کارگیری هنرمندانه خشت و گل و خاک، سازه ای برپا داشت که علاوه بر دارا بودن عناصر معماری پایدار اقتصادی و محیط زیستی دارای آن جنبه ی دیگر از معماری پایدار بود که شاید کم اهمیت تر از جنبه زیست محیطی آن نباشد، که آن را با نام پایداری فرهنگی می شناسیم . انسان مدرن با تامل در طراحی و ساخت این گونه شاهکارهای معماری تاریخی ایران به این نکته بر می خورد که معمار در آن دوران چگونه توانسته با امکانات بسیار اندک و در شرایط بسیار محدود و با استفاده از مصالح سنتی ایرانی سازه ای برپا سازد که هم از لحاظ بصری تحسین بیننده امروزی را بر می انگیزد و هم بنایی بوده برای کمک به زندگی کاربرانش و به منظور استفادهی مناسب بی آنکه ضرری به محیط اطرافش وارد نماید. روش تحقیق در این مطالعه با توجه به اهداف تحقیق توصیفی - تحلیلی است که به صورت میدانی و کتابخانه ای انجام شده است . کبوترخانه ها بعضا نمونه روشی از هم آوایی نیازهای بشریت و رویکرد طبیعت در معماری روستایی است . این بناها به خاطر تنوع بسیار در شکل و اندازه و تکرار موزون آنها و هماهنگی آنها با طب یعت و ز یبایی های اطراف و به ویژه بافت و فضاهای اعجاب آور و هماهنگ درونی آنها می تواند یکی از جاذبه های نادیده انگاشته ی جهانگردی به شمار آیند. برخی گفته اند که به برج شبیه اند. اما جنگ جویان این برجها، کبوترانی هستند که به پیام آوری صلح شهره اند. در گذشته کبوترخانه در باغ و زمین های زراعی واقع بود و کبوترخانه از منظر روانشناختی و دید بصری به عنوان یک المان زیست محیطی کامل و جامع و پیوند بین انسان، حیوان و طبیعت بوده است . اهمیت و ضرورت این تحقیق از این جهت است که باززنده سازی این بناها و توسعه گردشگری نقش مهمی در توسعه پایدار شهری و افزایش فرهنگ شهروندی دارد.

Keywords:

کبوترخانه , معماری کبوترخانه ها , معماری بومی , مرمت و احیای کبوترخانه ها