بررسی ساختار و درونمایه رباعیات انوری

هر یک از قالب ­های شعر فارسی از ویژگی­ های سبکی، ساختاری و محتوایی خاصی برخوردارند که شناخت این ویژگی­ ها باعث درک درست­ تر از آن قالب ­ها می­ شود. اوحدالدین انوری ابیوردی (۵۷۵ ه .ق) یکی از شعرای بزرگ زبان فارسی در قرن ششم هجری است که دیوان شعری او در قالب­ های گوناگون قصیده، غزل، قطعه و رباعی سروده شده است. سبک انوری در اشعار و بخصوص در رباعیاتش، حد واسط سبک­ های خراسانی و عراقی است. از آنجا که هر قالب شعری در ادبیات نقش قراردادی خاص خود را ایفا می کند، رباعی نیز از قالب های اصیل زبان فارسی است که در خدمت مضامین مختلف از قبیل: گذرا بودن عمر، مضامین عشقی، موضوعات فلسفی، عرفانی و آموزه های تعلیمی قرار گرفته است. تحقیقات مربوط به رباعیات، بیانگر این است که اغلب رباعیاتی ماندگارند که از لحاظ ساختاری سه عنصر توصیف، توصیه و تعلیل و از لحاظ مفهومی، مفاهیم فلسفی، اغتنام فرصت، مضامین تعلیمی، عرفانی و عشقی را داشته باشند. در این جستار با روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه منابع کتابخان ه­ای به بررسی ساختار و درون­مایه ۱۰۰ رباعی از رباعیات انوری پرداخته شده است. یافته­ های این پژوهش نشان می­ دهد که در ساختار رباعیات انوری سه الگوی توصیف، توصیه و تعلیل بدرستی رعایت شده است. انوری از نظر درون­مایه، نیز موضوع ­های مختلفی از جمله مفاهیم فلسفی، عرفانی، عشقی، اغتنام دم و مضامین تعلیمی را دستمایه مضمون­سازی خویش قرار داده است که از این منظر رباعی­ های وی از تنوع مضمونی برخوردارند. مجموع این ویژگی ­ها، باعث استواری رباعیات این شاعر شده است، تا جایی که می­ توان رباعی­ های انوری را از جمله درخشان­ ترین رباعیات شعر فارسی به شمار آورد.

Keywords:

انوری ابیوردی , رباعیات , شعر فارسی قرن ششم , ساختار , درون مایه