سخنی در باب بلاغت (با پژوهش در کتاب البیان و التبیین تالیف جاحظ)

از محتویات کتاب "البیان و التبیین" تالیف جاحظ چنین استنباط می­شود که بلاغت از علوم مستحدثه بعد از اسلام است و دارای دو معنی است؛ یکی سخن گفتن بر طبق اقتضای حال که می­تواند دارای مراتب مختلف و حتی عامیانه باشد و دیگری سخنی که سطح آن از سخن عادی برتر است و در این معنی لازم است که معنی بلند و شریف باشد و اگر مبتذل و سخیف باشد، سخن بلیغ در بیان آن زشت و گاهی خنده­آور جلوه می­کند، مگر اینکه مراد گوینده فکاهت و مزاح باشد. همچنین اقتضای حال را در معنای نخست می­توان به اقتضای حال گوینده و حال شنونده و حال معنی و حال زمان و مکان تقسیم نمود.

Keywords:

بلاغت , معانی , بیان , اقتضای حال , استعاره , ایجاز , فصل , وصل , تکلف , تعقید , تنافر , حال گوینده , حال شنونده , حال معنی و حال زمان و مکان , سخن بلیغ , درستی سخن