بررسی احراز رابطه علیت در فرض تعدد عوامل مختلف در وقوع جنایت علیه نفس در فقه و حقوق ایران

یکی از شرایط تحقق مسئولیت کیفری، احراز رابطه علیت بین فعل مرتکب و نتیجه مجرمانه است. سوالی که مطرح می شود این است که رابطه علیت در حالت اجتماع عوامل متعدد در جنایت علیه نفس (قتل) به صورت اجتماع مباشرین متعدد و یا اجتماع اسباب متعدد و یا به صورت اجتماع سبب و مباشر چگونه احراز می شود؟ به منظور پاسخ به این سوال باید گفت که گاهی این عوامل متعدد در عرض یکدیگر قرار دارند یعنی تاثیر عوامل در تحقق نتیجه (وقوع جنایت علیه نفس)، متوقف بر وجود یکدیگر نمی باشد، بلکه به طور مستقل و هم زمان با تاثیر سایر عوامل، منجر به ایجاد نتیجه واحد، می شوند هرچند زمان وقوع رفتار هریک از عوامل موخر یا مقدم بر دیگری باشد و گاهی در طول هم قرار دارند به این معنا که تاثیر عوامل هم زمان نبوده و به طور غیرمستقیم در تحقق نتیجه نقش داشته اند، و جنایت، مستند به همه عوامل نیست. قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در خصوص اجتماع سبب و مباشر ملاک را انتساب عرفی جنایت قرار داد و نحوه ی مسئولیت هریک از سبب و مباشر را به میزان تاثیرشان قرار داده است. در صورت تعدد مباشر به صورت عرضی، نتیجه مجرمانه به حساب تمام عوامل گذاشته می شود همچنین، در فرض تعدد اسباب به صورت عرضی حکم به تساوی مسئولیت داده شده در اجتماع طولی اسباب، قانون گذار در ماده ۵۳۵ ابتدا سبب مقدم در تاثیر را پذیرفته ولی در ادامه، با آوردن قیودی از این قاعده عدول کرده است.

Keywords:

رابطه علیت , سببیت , قتل (جنایت علیه نفس) , سبب و مباشر , اجتماع اسباب