مقایسه انحلال معاملات با خیار و نهادهای مشابه

عوامل مختلفی معاملات را به انحلال می کشانند و این عوامل عبارت اند از: خیار، جواز، فسخ و رجوع. هرچند هرکدام از نهادهای یادشده به نوعی در انحلال معاملات موثرند، ولی متاسفانه موارد زیادی در آثار مکتوب فقیهان و حقوق دانان مشاهده می­شود که در استعمال آن ها به علت مشابهت، دقت لازم به عمل نمی­آید، به طوری که یکی، به جای دیگری، به کار می رود. این مسئله، موجب اختلاط معنایی و از بین رفتن مرزبندی دقیق و واضح، بین نهادهای مزبور شده است. ازاین رو، در مورد نهادهای یادشده، این سوال اصلی پیش می آید که تفاوت و تشابه معنایی و ماهیت فقهی و حقوقی خیار، فسخ، جواز و رجوع در انحلال معاملات چیست؟ هرچند برخی مطالب در لابلای مباحث فقهی و حقوقی در این زمینه بیان گردیده، ولی تفکیک ماهیت این نهادها به طور صحیح، بیان نشده است و خلا علمی در مسئله، وجود دارد. ازاین رو، لازم است تحقیق مستقل و جامعی در این خصوص، صورت گیرد و مسئله با دقت کافی، طرح و بررسی شود. تحقیق حاضر، دست به این کار زده و پاسخ سوال مزبور را با بررسی منابع فقهی و حقوقی و به روش استنباطی و با ابزار کتابخانه ای ارایه داده است و به این نتیجه رسیده است که هر چند تشابه­ها خیار با نهادهای فسخ، جواز و رجوع در انحلال معاملات، ایقاع بودن همه آنها ارزیابی می شود، ولی هر کدام از نهادهای مزبور در انحلال معاملات تفاوت ماهوی با یکدیگر دارند «فسخ» و نیز «خیار» در عقود لازم و «جواز فسخ» در عقود جایز و «رجوع» در ایقاعات جریان می­یابد. فسخ و خیار حق است و جواز فسخ و رجوع حکم است.

Keywords:

انحلال , جواز , خیار , رجوع , فسخ