تعیین بهترین شیوه های مدیریتی آلاینده های غیرنقطه ای با استفاده از مدل ArcSWAT (مطالعه موردی: حوضه آبریز دشت بزرگ)

بهترین شیوه های مدیریتی راهکارهایی در راستای کاهش آلاینده های غیر نقطه ‎ای در حوضه های آبریز هستند. استفاده از این راهکارها مستلزم شناخت ویژگی های حوضه و سرمایه گذاری در حوضه های آبریز است. بر این مبنا کاربرد مدل های کامپیوتری به منظور شبیه سازی شرایط واقعی حوضه های آبریز کمک موثری به کاهش وقت و هزینه می کند. هدف از این پژوهش بررسی اثر سناریوهای مدیریتی مختلف بر هدررفت آلاینده های غیر نقطه ای در حوضه ی آبریز دشت بزرگ در ایران با استفاده از مدل ArcSWAT است. برای گردآوری داده های مشاهده ای، نمونه برداری از آب رودخانه از شهریور ماه ۱۳۹۹ تا خرداد ۱۴۰۰ انجام شد. داده های مشاهده ای ماه های شهریور تا اسفند برای واسنجی مدل و داده های مشاهده ای ماه های فروردین تا خرداد برای اعتبار سنجی مدل استفاده گردید. پس از شناسایی مناطق بحرانی، سه سناریو غیر سازه ای و پنج سناریو سازه ای به مدل اعمال شد. نتایج نشان داد که مدل ArcSWAT پیش بینی بسیار خوبی در برآورد بار آلاینده های غیر نقطه ‎ای (نیترات، نیتروژن کل و فسفر کل) داشته است. سناریوهای تناوب «گندم- سیب زمینی- گوجه فرنگی» و «گندم، برنج-گندم، ماش-گندم» بیشترین هدررفت نیترات و نیتروژن کل را نشان دادند درحالی که کمترین میزان هدررفت فسفر کل در تناوب «گندم- سیب زمینی- گوجه فرنگی» مشاهده شد. روش های تراس بندی و بافر گیاهی به عنوان روش های برتر کاهش بار آلاینده های غیر نقطه ‎ای شناخته شدند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که انجام اقدامات مدیریتی در کاربری های غالب و در جهت کاهش درجه شیب می تواند بار آلاینده های غیر نقطه ‎ای را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد.

Keywords:

تناوب زراعی , خاک ورزی حفاظتی , مدیریت بقایا , فسفر , نیتروژن