پیش بینی فرسودگی شغلی پرستاران بر اساس ویژگی های شخصیتی، تعارض کار- خانواده و حمایت اجتماعی در اپیدمی کووید-۱۹

سابقه و هدف: یکی از مهم ترین عواملی که بهره وری و توان پرستاران برای انجام موثر وظایف شغلی در محیط های کاری را کاهش می دهد، فرسودگی شغلی می باشد. فرسودگی شغلی مشکلات زیادی از جمله خستگی مزمن، بی خوابی، مواجهه با مشکلات خانوادگی، بروز نگرش و رفتارهای منفی نسبت به خود، کار و مراجعین، غیبت از کار و نداشتن رضایت شغلی را به همراه دارد. مطالعات نشان داده اند که ارتباط قابل توجهی بین شیوع بیماری کووید-۱۹ و مشکلات بهداشتی -روانی مانند استرس، فرسودگی شغلی در بین پرستاران وجود داشته است. با توجه به شرایط واگیر دار بودن این بیماری و ترس از ابتلا در اطرافیان در این دوران و همچنین، به علت  حجم کاری زیاد و تماس با بیماران بد حال، پرستاران در معرض خطر استرس شغلی و تعارض کار-خانواده و فقدان تعادل بین کار و زندگی قرار داشتنه اند. از عوامل فردی موثر بر سلامت روان به ویژگیهای دموگرافیک، ویژگیهای شخصیتی، تعادل بین کار و زندگی، حمایت خانواده و دوستان می باشد. با توجه به شیوع کووید- ۱۹ و فشار و حجم کاری بالا و نوبت های کاری سنگین پرستاران در این ایام و با توجه به حساسیت شغل پرستاری و اثرات مخرب فرسودگی شغلی بر اثربخشی و کیفیت مراقبت پرستاران، مطالعه حاضر با هدف بررسی متغیرهای ویژگی شخصیتی، تعارض کار- خانواده و حمایت اجتماعی به عنوان پیش بینی کننده فرسودگی شغلی پرستاران در بحران کووید-۱۹ انجام گرفته است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر توصیفی -تحلیلی از نوع مقطعی است که از ۱۵ مرداد ماه تا ۱۵ شهریورماه ۱۴۰۰ در زمان پیک پنجم کووید ۱۹ در ایران بین پرستاران مراکز درمانی شهر ایلام انجام گرفت. ۱۳۰ نفر پرستار به روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین پرستاران شاغل در بخش های داخلی (مردان و زنان)، اطفال، جراحی، جنرال، بخش کووید ۱۹ و اورژانس مراکز درمانی درگیر با بیماری کرونا انتخاب شدند. معیار ورود افراد به مطالعه رضایت آن ها برای مشارکت در مطالعه حاضر و داشتن حداقل ۶ ماه سابقه کاری در حرفه پرستاری و همچنین، شاغل بودن در مرکز درمانی درگیر با بیماری کووید- ۱۹ بود. ابزار جمع آوری داده ها شامل مشخصات جمعیت شناختی (شامل متغیرهای سن، سابقه کار، جنس، تاهل، نوع مدرک و تحصیلات ، میزان کار در هفته، بخش محل کار، وضعیت استخدام و نوع نوبت کاری، تماس با بیماران کووید- ۱۹، افزایش ساعات کار به دلیل شیوع  کووید- ۱۹ ، پرسشنامه فرسودگی شغلی ماسلاچ(Maslach)، ویژگیهای شخصیتی نئو(NEO)، تعارض کار-خانواده کارلسون(Carlson) و حمایت درک شده زیمت(Zimet) بود. جهت جمع آوری داده، پس از دریافت کد اخلاق ، پرسشنامه به صورت الکترونیکی ( Google From) و از طریق شبکه های اجتماعی واتس آپ و روبیکا با قید رضایت آگاهانه در ابتدای پرسشنامه، در بین پرستاران منتشر شد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و همچنین آزمون های همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون خطی چندگانه با کمک SPSS ۲۶ تحلیل شد. یافته ها: در مطالعه حاضر ۱۳۰ نفر پرستار شاغل در بخش های کووید-۱۹ انتخاب شده در ۴ بیمارستان شهر ایلام در این مطالعه شرکت نمودند. (۶۴/۶ درصد) پرستاران زن بودند. ۵۶/۹ درصد پاسخگویان متاهل، ۸۳/۱ درصد پاسخگویان از نظر تحصیلات دارای مدرک کارشناسی و همچنین، ۴۳/۸ درصد  استخدام از نوع رسمی بودند. ۹۵/۴ درصد پاسخگویان با بیماران کووید-۱۹ در تماس بودند، ۹۶/۲ درصد پرستاران بیان کردند که به علت کووید-۱۹ ساعات کاریشان افزایش پیدا کرده بود. میانگین سن پرستاران برابر با ۶/۹۱±۳۴/۹۶ سال بود و دامنه سنی از ۲۴ تا ۵۵ سال بود. میانگین سابقه کار پرستاران ۵/۵۹±۹/۶۲ سال بود و میانگین میزان کار در هفته برحسب ساعت برابر با ۱۴/۵± ۶۳/۰ ساعت  بود. نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای پیش بین و مولفه های فرسودگی شغلی نشان داد خستگی عاطفی با ویژگی های شخصیت روان نژندی(۰/۳۱=r  ۰/۰۵>p) و برون گرایی(۰/۴۰-=r  ۰/۰۵>p) و با تعارض کار خانواده(۰/۳۲=r  ۰/۰۵>p) رابطه داشت. در این پژوهش جهت رابطه حمایت اجتماعی با موفقیت فردی منفی و معنادار بود(۰/۴۲-=r  ۰/۰۱> p). مولفه مسخ شخصیت با تمامی متغیرها رابطه داشت(۰/۲۶=r  ۰/۰۵>p) همچنین مولفه موفقیت فردی به غیر از ویژگی شخصیت گشودگی با تمامی متغیرها رابطه داشت(۰/۲۷-=r ۰/۰۵>p). نتایج مدل رگرسیون چندگانه نشان داد که از دو متغیر پیش بین برون گرایی و تعارض کار خانواده توانستند مولفه خستگی عاطفی را پیش بینی کنند(۰/۰۵>p). جهت تاثیر برون گرایی بر خستگی عاطفی، مثبت بود و جهت تاثیر تعارض کار خانواده، منفی بود. بیشترین اثرگذاری بر خستگی عاطفی مربوط به برون گرایی(۰/۳۵۱- =β) بود. حمایت اجتماعی درک شده تاثیر معناداری بر روی فرسودگی شغلی نشان نداد(۰/۰۵p). جهت تاثیر روان نژندی و تعارض کار خانواده بر مسخ شخصیت، مثبت بود و بیشترین تاثیر بر مسخ شخصیت را توافق پذیری(۰/۴۰۵- =β) داشت. همچنین سه متغیر پیش بین برون گرایی، وظیفه شناسی و تعارض کار خانواده توانستند مولفه موفقیت فردی را پیش بینی کنند(۰/۰۵>p). جهت تاثیر برون گرایی و وظیفه شناسی بر موفقیت فردی، مثبت و جهت تاثیر تعارض کار خانواده منفی بود. قوی ترین تاثیر بر موفقیت فردی را تعارض کار خانواده(۲۶۰/-۰ =β) داشت. نتیجه گیری: در پژوهش حاضر یافته ها نشان داد دو ویژگی شخصیت برونگرایی و توافق پذیری پیش بینی کننده فرسودگی شغلی بودند. طبق نتایج به دست امده در پژوهش حاضر جهت رابطه فرسودگی شغلی  با حمایت اجتماعی ادراک شده منفی و با تعارض کار-خانواده مثبت بود. در این صورت می توان پی برد که در این مطالعه ویژگی شخصیتی برون گرایی و توافق پذیری و همچنین تعارض کار- خانواده هر چه در فرد بیشتر باشند، درجاتی از فرسودگی شغلی را در فرد پیش بینی می کنند. هر چه حمایت از طرف دوستان و همکاران به خصوص در چنین شرایط دشوار شیوع بیماری ها کمتر باشد فرسودگی شغلی در پرستاران بیشتر نمایان می شود. ابعاد شخصیتی، تعارض کار-خانواده و حمایت اجتماعی و همچنین بروز فرسودگی در پرستاران، به صورت مرتبط با هم عمل می کنند، بنابراین لازم است مسئولین تدابیر حمایتی و آموزشی را جهت کاهش فرسودگی در بحران سلامت بکار گیرند. با تقویت نقاط قوت شخصیتی و کاستن ضعف های شخصیتی و حمایت کافی توسط مسئولین می توان از استرس های شغلی و در نهایت از شکل گیری فرسودگی شغلی در پرستاران جلوگیری کرد. مسئولین با تلاش خود می توانند از عوامل محیطی ایجادکننده استرس های شغلی پرستاران بکاهند، حمایت های اجتماعی و روانی بیشتری از پرستاران به عمل آید و راهبردهای مقابله با استرس و فشارهای شغلی به پرستاران آموزش داده شود تا بتوانند در بحران هایی از جمله بیماریهای نوظهور راحت تر وظیفه خود را انجام دهند و فرسودگی شغلی پرستاران را در شرایط سخت کاری به حداقل برسانند و کیفیت مراقبت از بیماران را در چنین مواردی بالا ببرند.

Keywords:

Job burnout , Personality traits , Work-family conflict , Perceived social support , Nurses , Covid-۱۹ ​​​​​​ , فرسودگی شغلی , ویژگی های شخصیتی , تعارض کار- خانواده , حمایت اجتماعی درک شده , پرستاران , کووید -۱۹