وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی و نقش آن در بهبود اثرگذاری پژوهشی در پرتولیدترین کشورهای اسلامی خاورمیانه

مقدمه: در سال های اخیر، شمار مقالات تامین اعتبار شده در ایران افزایش یافته و برتری استنادی آن ها نسبت به مقالات تامین اعتبار نشده، تایید شده است. اما این بهبود و برتری استنادی، تنها در مقایسه با دیگر کشورها معنی می یابد. از این رو، به منظور تعیین جایگاه ایران در میان دیگر کشورهای همتا، پژوهش حاضر وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی ایران را با سه کشور پرتولید اسلامی خاورمیانه شامل عربستان، ترکیه و مصر مقایسه کرد. روش بررسی: این پژوهش، بنیادی و از دسته مطالعات تحلیل استنادی و تحلیل انتشاراتی بود. جامعه پژوهش را کلیه مقالات معتبر کشورهای پرتولید اسلامی تشکیل داد. نمونه پژوهش به روش هدفمند انتخاب شد و از ۱۷۴۹۶۵ عنوان مقال علمی کشورهای پرتولید اسلامی، که در بازه زمانی ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ میلادی در نمایه نامه استنادی علوم نمایه شده بود، متشکل شد. داده ها در تاریخ ۴ آبان ماه ۱۳۹۱ برابر با ۲۵ اکتبر ۲۰۱۲ میلادی گردآوری شد و سپس، به کمک فنون آمار توصیفی (میانگین، فراوانی و درصد) و آمار استنباطی (آزمون های ۲χ، Welch و Brown-Forsythe) و با استفاده از نرم افزارهای Excel و SPSS تحلیل گردید. یافته ها: مقالات تامین اعتبار شده کشورهای مورد بررسی در مقایسه با دیگر مقالات از شمار کمتر و در عین حال، عملکرد استنادی بهتری برخوردار بود. عربستان، به لحاظ شمار مقالات تامین اعتبار شده، از سه کشور دیگر پیشی گرفته بود. در گروه مقالات تامین اعتبار نشده، به جز ایران که از میانگین استنادی بالاتری نسبت به ترکیه برخوردار بود، بین دیگر کشورها تفاوت استنادی مشاهده نشد. در گروه مقالات تامین اعتبار شده نیز عملکرد استنادی کشورها به لحاظ آماری با هم یکسان بود؛ با این تفاوت که این بار، میانگین استنادی ایران به نحوی معنی دار از هر سه کشور دیگر کمتر بود. نتیجه گیری: اعتبارات پژوهشی نتوانسته است، نمایانی بسیار بالایی را برای تولیدات علمی ایران به ارمغان آورد و برتری رقابتی را برای کشور در میان کشورهای همتا محقق سازد. در نتیجه، بار دیگر مساله توجه به کیفیت تولید علم و ضرورت رفع نابسامانی های سامانه علمی کشور، به ویژه به لحاظ میزان، نحوه توزیع و مصرف اعتبارات پژوهشی، آشکار می شود. واژه های کلیدی: یارانه پژوهشی؛ مقاله؛ مجله؛ استناد؛ ایران؛ ترکیه؛ مصر؛ عربستان