تحلیل مکانیابی کاربری های دانش محور با تاکید بر پایداری شهر (مطالعه موردی: شهر بندرعباس)

پیشینه و هدف: طی چند دهه اخیر جهان شاهد تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فنی و محیطی عمده ای بوده است که به طور عمیقی بر الگوهای شهرنشینی، فعالیت های انسانی و سبک زندگی تاثیر گذاشته اند. شهر دانش­­ محور از مفاهیم جدید در حوزه مطالعات شهری است که با توجه به مسائل و مشکلات روزافزون شهرها و لزوم مدیریت و توسعه این سیستم بر مبنای دانش و اطلاعات مطرح شده است. مولفه­ ها و شاخص ­های شهر دانش ­محور، حوزه ­های مختلف شهری را تحت تاثیر خود قرار می­دهد و از طرف دیگر سایر حوزه ­های شهری نیز بر این مفهوم تاثیر می­گذارند. در همین راستا، هدف این پژوهش، واکاوی و  بررسی نقش مکان­یابی کاربری­های دانش محور بر جذب و نگهداری کارکنان و مدیران دانش­بنیاد شهر بندرعباس و در نتیجه پایداری شهر بوده است.مواد و روش­ ها: این پژوهش به لحاظ ماهیت پژوهشی عینی، از نظر معرفت شناسی تحقیق پراگماتیسم و به لحاظ روش تحقیق از جمله تحقیقات کیفی به حساب می­آید و جنبه شناختی و کاربردی دارد. راهبرد مورد استفاده در این پژوهش روش داده بنیان یا گراندد تئوری است. برای جمع­آوری داده­های این پژوهش از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده است و مصاحبه شونده مختار بود تا آنجا که تشخیص می­دهد، به سوالات پاسخ دهد و مقوله ها را توصیف و تشریح نماید. جامعه آماری تحقیق جهت انجام مصاحبه، مدیران و متخصصان دانش در ۵۵ مرکز رشد و فناوری بندرعباس می­باشند، که مجموعا ۶۸ نفر کل جامعه می­باشد و مصاحبه از جامعه آماری تا اشباع نظری ادامه یافت و در نتیجه جامعه نمونه ۱۵ نفر از مدیران ذیربط در حوزه دانش است. داده­ های گردآوری شده از مصاحبه­ها، به وسیله نرم­افزار مکس کیو دا  تجزیه و تحلیل شده است. از مجموع ۵۰۱ فراوانی کد باز اولیه تکرار شده، تعداد ۵۶ نشانه ساخته شده و از این تعداد نشانه ۱۸ مفهوم ساخته شده و شاخص­های موثر در تحقق دانش­محوری در بندرعباس در ۵ جنبه به دست­آمده است. همچنین برای بررسی وضعیت پخشایش کاربری­­های دانش­محور در سطح شهر بندرعباس نقشه­های توزیع کاربری­های دانش­محور و پهنه­های دانش­محور شهری به وسیله نرم­افزار آرک جی آی اس تهیه شده است.یافته ­­ها و بحث: شاخص­های موثر در تحقق شهر دانش در بندرعباس در ۵ جنبه زیرساخت شهری مناسب، ساختار شهری مطلوب، اشتراک­­گذاری دانش، شبکه­های فناوری اطلاعات و ارتباطات و مدیریت دانش­محور به دست آمده است. همچنین با توجه به نقشه­های تهیه شده در نرم­افراز آرک جی آی اس مشخص شد که به طور کلی منطقه یک شهرداری بندرعباس از ۴ منطقه در بهترین وضعیت از نظر این نوع کاربری قرار دارد. علاوه بر این کاربری آموزش­عالی به عنوان یکی از کانون­های اصلی و مهم برای جذب کارکنان دانش مورد توجه است که در شهر بندرعباس در بخش شرقی و غربی آن یعنی منطقه ۱ و ۳ شهرداری، سایر مناطق شهری فاصله زیادی از این نوع کاربری دارند. به عبارت دیگر توزیع این کاربری نامطلوب بوده و نیازمند بازبینی و توزیع مطلوب آن است.نتیجه گیری: برای تحقق و تقویت دانش­محوری در شهر بندرعباس باید در بخش برنامه­ریزی­شهری، کاربری اراضی مطلوبیت لازم برای جذب و نگهداری جمعیت و نیروهای­دانش فراهم آورد. از این رو طرح­های توسعه شهری باید متناسب با نیاز کارکنان شاغل در بخش­های دانش­بنیاد تهیه شده و با توجه به اینکه چارچوب­های مرسوم در تهیه طرح­های توسعه شهری هم اکنون در اکثریت شهرها مناسب و درخور نیست، دولت دانش ­محور باید هم راستا با ساختار شهری مطلوب و زیرساخت­های مناسب وارد عمل شود و با برنامه­ریزی کاربری اراضی و پیش­بینی و پخشایش مطلوب کاربری­های دانش­محور به صورت چند­هسته­ای، در سطح شهر بر این امر نائل آید.

Keywords:

بندرعباس , پایداری , شهر دانش محور , کاربری اراضی , گراندد تئوری