واکاوی مناسبات ایران و ژاپن در دوره ی پهلوی دوم با تکیه بر برنامه چهارم توسعه(۱۳۵۱-۱۳۴۷ش/۱۹۷۲-۱۹۶۸م)

سطح مراودات ایران با ژاپن از ۱۳۲۰ش/ ۱۹۴۱م، به دلیل تنش­های ناشی از جنگ جهانی دوم، دستخوش فراز و فرود شد. به همین دلیل پس از خاتمه جنگ، با وجود آن که ژاپن در بازیابی قدرت ازدست رفته و پیشرفت در ساختار اقتصادی-صنعتی در آسیا الگو محسوب می­شد، به نسبت سایر کشورها دیرتر وارد عرصه سرمایه­گذاری در ایران شد. هرچند مناسبات سیاسی و تجارتی میان دو کشور پس از عقد پیمان صلح تا حدودی بهبود یافت، اما آغاز برنامه­ چهارم توسعه ۱۳۴۷-۱۳۵۱ش/ ۱۹۶۸-۱۹۷۲م، فرصتی شد تا این کشور جایگاهش را در بازار ایران بیابد. از این رو، پرسش پژوهش حاضر این است که با توجه به اهداف و اصول برنامه چهارم توسعه، انتقال صنعت و دانش فنی از ژاپن به ایران به لحاظ کمی و کیفی چگونه بوده است؟ برای یافتن پاسخ، پژوهش به واکاوی انگیزه­ها، قراردادها، توانمندی­ها و قابلیت­های هر دو کشور و ارزیابی سطح روابط از جنبه تبادلات اقتصادی و فرهنگی می­پردازد. پژوهش با بهره­گیری از اسناد، گزارش­های سازمان برنامه و بودجه، مذاکرات مجلس شورای ملی و مطبوعات با هدف بررسی سیاست­های اقتصادی، این روابط و گسترش مناسبات براساس برنامه­ چهارم توسعه را به روش توصیفی- تحلیلی مورد ارزیابی قرار می­دهد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد، دلیل تداوم روابط دوسویه تلاش دولت ایران و نیاز سازمان برنامه و بودجه، برای خرید تجهیزات، اخذ وام و بهره­گیری از دانش فنی کارشناسان ژاپنی در عرصه­ تکنولوژی و تمایل ژاپن در تامین نفت خام و مواد اولیه از ایران و فروش کالا به ایران بوده است.

Keywords:

برنامه چهارم توسعه , ژاپن , صنعت , محمدرضا شاه , مجلس شورای ملی