تحلیل و مقایسه مجالس سبعه و مکاتیب براساس فرانقش اندیشگانی در دستور نظام مند نقش گرای هلیدی

در دستور نظام مند نقش گرای هلیدی، زبان درسه فرانقش اندیشگانی، بینافردی و متنی مورد تحلیل قرار می گیرد. در این پژوهش دو اثر منثور مولوی، مجالس سبعه و مکاتیب، با روش توصیفی- تحلیلی براساس فرانقش اندیشگانی بررسی شده اند. با توجه به این که مکاتیب نگارش خود مولوی است، درمتون نوشتاری جای دارد و مجالس سبعه که سخنان مولوی است، توسط شاگردانش به نگارش درآمده است و دراصطلاح آن را "گفتار نوشت" می نامند. در این پژوهش این دو اثر را از منظر فرانقش اندیشگانی مورد تحلیل و مقایسه قرار می دهیم تا دریابیم چه تفاوتی بین گونه های نوشتاری وگفتار نوشت وجود دارد و ویژگی های زبانی چگونه بر این دو اثر تاثیر گذاشته اند. از این رو فرایندها، مشارکان و عناصر پیرامونی این دو اثر بررسی شده اند تا میزان گذرایی نوشته ها مشخص شود. نتایج به دست آمده بیانگر این است که در مجالس سبعه فرایند مادی و در مکاتیب فرایند رابطه ای بسامد بیشتری دارند. از طرف دیگر، از عناصر پیرامونی نه گانه، عنصر مکان در هر دو اثر بسامد بالایی دارد. با توجه به این که فرایند مادی، عامل بالا برنده گذرایی و فرایند رابطه ای عامل پایین آورنده گذرایی متن است، گذرایی پایین مکاتیب به خاطر وجود بسامد بالای عناصر پیرامونی تا حدودی جبران شده است تا نوشته به هدف خود که تعلیم اخلاق و انسانیت است، برسد.

Keywords:

"دستور نقش گرای نظام مند" , "فرانقش اندیشگانی" , "مولوی" , "مجالس سبعه" , "مکاتیب"