بررسی تاثیر موقعیت دامنه و مواد مادری در تشکیل و تکامل لندفرم ها

پیشینه و اهداف: تغییر در الگوی لندفرم سبب ایجاد تغییر در سایر پارامترهای زمین نما از جمله خاک، زمین شناسی و پوشش گیاهی می شود. بنابراین، مطالعه لندفرم و بررسی عوامل موثر در تشکیل و تکامل آن، از علوم بسیار مهم در ژئومرفولوژی و پدولوژی می باشد. شرایط اقلیمی با تاثیر بر فرایندهای زمین شناسی و همراه با عوامل توپوگرافی و خصوصیات مواد مادری، نقش موثری در تشکیل و تکامل لندفرم ها دارند.روش ها : در مطالعه حاضر، لندفرم های منطقه مورد مطالعه با استفاده از مدل رقومی ارتفاع با قدرت تفکیک مکانی ۱۰ متر و نرم افزار SAGA بر اساس شاخص موقعیت توپوگرافی، جدا شدند. سپس، در دو لندفرم دشت و شیب باز که دارای بیشترین تکرارپذیری در منطقه مورد مطالعه بودند، اقدام به حفر نیمرخ و نمونه برداری گردید و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و پارامترهایی چون مواد مادری، ارتفاع و درصد شیب در هر نیمرخ، مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: بررسی ها، نشان داد که در لندفرم دشت، تغییرات شیب کم و حداکثر آن سه درصد می باشد و این، حاکی از آن است که در این لندفرم، مواد مادری تحت تاثیر رسوباتی می باشد که از بالادست آمده و به مرور در اعماق، ته نشین شده اند. بنابراین، مواد مادری انتقال یافته از سطوح ژئومرفیک بالا در اثر هوادیدگی و فرایندهای فرسایش و انباشت و تجمع در سطوح پایین تر، منجر به ایجاد لندفرم های پایدار و نسبتا هموار دشت گردیده که اراضی مناسبی را برای کشاورزی، به وجود آورده است. در دیگر سو، شیب باز در موقعیت های پشته و یا شانه شیب قرار گرفته است، جایی که دست خوش آبشویی بالای مواد و انتقال آن ها به سطوح پایین تر و فرسایش زیادتری نسبت به سایر سطوح است. تغییرات بافتی خاک، روند منظمی را نشان نمی دهد. میزان درصد رس، به جز در برخی از نیمرخ ها که روند نامنظمی را نشان می دهند، با عمق کاهش یافته است. به دلیل شیب نسبتا بالا، خاک های این لندفرم، عمیق نیستند چراکه موقعیت شیب، بیشترین تاثیر را در عمق خاک دارد و موقعیت های بالای شیب، دارای خاک های کم عمق تری نسبت به موقعیت های پایین شیب هستند.نتیجه گیری: توپوگرافی، به عنوان یک عامل اصلی در توسعه و تکامل خاک ها شناخته شده است. لندفرم مورد بررسی در این مطالعه، نشان داد نه تنها توپوگرافی به طور مستقیم در فرایندهای پدوژنیک نقش دارد، بلکه مواد مادری نیز در تغییر این فرایندها و تشکیل لندفرم بسیار حائز اهمیت هستند. در این مطالعه، لندفرم های منطقه بر اساس شاخص موقعیت توپوگرافی، تفکیک شدند. در شاخص موقعیت توپوگرافی، ارتفاع و شیب به عنوان پارامترهای اصلی برای تحلیل و طبقه بندی لندفرم ها، استفاده می شوند. بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و همچنین بررسی مواد مادری، ارتفاع و درصد شیب در نیمرخ های حفر شده در لندفرم هایی که دارای بیشترین تکرارپذیری در منطقه بودند، نشان داد که مواد مادری و شیب، دارای نقش موثری در تشکیل لندفرم هستند. با این حال در منطقه مورد مطالعه، به دلیل شرایط خشک و نیمه خشک و کاهش میزان هوادهی و آبشویی، نقش شیب بیشتر از مواد مادری در تشکیل لندفرم ها بود. بنابراین، بررسی همزمان نقش مواد مادری و شیب در مناطقی با هوادهی بالا و فرایندهای فعال در تغییر سطوح ژئومرفیک می تواند زمینه ای برای تحقیقات گسترده تر در تشکیل لندفرم ها ایجاد کند.

Keywords:

توپوگرافی , زمین نما , ژئومرفولوژی , سطح ژئومرفیک , مدل رقومی ارتفاع