بازنمایی جنسیت در تصاویر مجله رشد دانش آموز در ایران و مجله اسامه در سوریه

مجلات کودک و نوجوان از جمله رسانه های جمعی تاثیرگذار بر فرایند جامعه پذیری هستند؛ زیرا به روش های گوناگون مانند انتخاب موضوعات خاص و تصویرسازی های هدفمند می توانند موجب القا، تغییر و تعدیل ارزش ها، رفتارها و الگوهای جنسیتی در میان کودکان شوند. مجله اسامه در سوریه و مجله رشد دانش‎آموز در ایران، هردو از چنین جایگاهی برخوردارند. این دو مجله با داشتن مخاطبان گسترده و نیز تولید چنددهه‎ای می‎توانند از طریق تصویر، در ساخت فضای فکری مخاطبان خود نقش بسیار پررنگی داشته باشند. پژوهش حاضر با نگاه به جایگاه برجسته این مجلات، در پی مقایسه بازنمایی جنسیت در تصاویر مجله اسامه در سوریه و مجله رشد دانش آموز در ایران است. تجزیه و تحلیل نمونه ها با استفاده از الگوی کرس و ون لیوون در خوانش نشانه شناسی اجتماعی صورت پذیرفته است. در این الگو، تصاویر در سه سطح معنای بازنمودی، تعاملی و ترکیبی بررسی می‎شود. نتایج تحلیل در این سه سطح نشان می‎دهد تصاویر این دو مجله کلیشه‎های رایج جنسیتی را به کودکان ارائه می‎کنند. نقش های «زن-مادر»، «زن-مادربزرگ» و «دختر» در جایگاه نقش‎های محوری یا فرعی در بیشتر تصاویر هردو مجله بازنمایی شده و در هیچ‎یک از آن‎ها، نقش های مهم اجتماعی، مانند آنچه در حقیقت این دو جامعه اسلامی رخ می‎دهد، نمود نیافته است. سه سطح ارائه تصویر نیز بر پایه دیدگاه کرس و ون لیوون به این شرح است: در سطح بازنمودی، تصویرها در این مجلات، مخاطبان را به دنیای خوب فرامی‎خوانند. حضور زنان، بیشتر در امور وابسته به درون منزل است و آنگاه که بیرون از خانه ظاهر می‎شوند، نقش‎های عادی و سنتی را پذیرفته‎اند؛ در سطح تعاملی، تصویرها فاقد تماس است و طراحان، نماهای دور و متوسط را برگزیده‎اند. حتی زاویه دید از روبه‎رو انتخاب شده است. در سطح ترکیبی، ارتباط میان معنای بازنمودی و تعاملی را می‎بینیم. بدین صورت که با بهره‎گیری از الگوی مرکز-حاشیه، نقش زنان برجسته شده است. البته جایی که مردان نیز در تصویر حضور دارند، همچنان نقش زن، کم‎رنگ و حاشیه‎ای می‎شود. این گروه از تصویرها عموما بدون قاب‎بندی است و همین امر در گشایش فضای تصویر و موفقیت در برجسته‎سازی بصری نقش زنان تاثیر مثبت داشته است.

Keywords:

جامعه پذیری , جنسیت , مجله اسامه , مجله رشد دانش آموز