بررسی و تعریف دو اصطلاح " ایقاع" و "وزن" با توجه به رسالات سده های سوم تا نهم هجری

طی سده های سوم تا نهم هجری، دانشمندان مسلمان اهتمام به نگارش رسالات موسیقی متعدد کردند. علم ایقاع تقریبا در تمامی رسالات، بخشی را به خود اختصاص داده است. تقریبا در تمامی رسالات فوق االذکر، تعریف اصطلاح " ایقاع " ارایه شده است برعکس اصطلاح "وزن" که تعریف آن منحصرا در یک رساله ( معیارالاشعار) ارایه شده است. دقت در تعاریف ارایه شده ازاصطلاح ایقاع ، نشان می دهد که این تعاریف در بعضی موارد با یکدیگر متفاوت اند اما با هم درارتباط اند به این معنی که رابطه ی عام و خاص با یکدیگر دارند. عام ترین تعریفی که ازاصطلاح ایقاع شده است، "نگاه داشتن اندازه ی ازمنه ی نقرات " است. اگر این تعریف را به عنوان تعریف مبنا اختیارکنیم، سایر تعریف های ایقاع، یا معرف ایقاع لحنی (که می توان آن" را نگاه داشتن اندازه ی ازمنه ی نقرات لحنیه" دانست ) ( مثل تعریف فارابی) ، یا معرف ایقاع منتظم (که می توان آن را "نگاه داشتن اندازه ی ازمنه ی نقراتی که دارای دورهای متساوی اند "دانست ) ( مثل تعریف صفی الدین ارموی) ، یا معرف ایقاع لحنی منتظم ( که می توان آن را "نگاه داشتن اندازه ی ازمنه ی نقرات لحنیه ای که دارای دورهای متساوی اند " دانست) ( مثل تعریف جامی) هستند .وزن را نیز (طبق تعریفی که خواجه نصیراز آن ارائه می کند ) می توان"هیاتی که توسط ایقاع منتظم ایجادمی شود" دانست.

Keywords:

ایقاع , ایقاع شعری , ایقاع لحنی , ایقاع مقارنه , ایقاع منتظم , وزن