طبقه بندی، گونه شناسی و گاهنگاری سفال عصر آهن۳ محوطه میدان همدان

کشف یافته ­های دوره ماد و هخامنشی از شهر همدان با توجه انتساب این شهر به پایتختی ماد و استقرار تابستانی شاهان هخامنشی و عدم شناسایی هگمتانه مادی، حائز اهمیت بسیار است. در سال ۱۳۹۶ و در جریان یک عملیات عمرانی در میدان امام خمینی شهر همدان در نزدیکی محوطه هگمتانه، مواد فرهنگی از دوره های مختلف تاریخی شناسایی گردید و کاوش اضطراری به سرپرستی محمد شعبانی در این محل با هدف بررسی وضعیت آثار شناسایی شده، شکل گرفت. لایه های باستانی موجود، علی رغم مخدوش شدن بسیار آنها، معرف دوران اسلامی، اوایل اشکانی، سلوکی، هخامنشی و ماد بود. طبقه III که مستقیما بر روی خاک بکر شکل گرفته بود، با توجه به سفالینه های مکشوفه معرف استقرار عصر آهن۳ یا دوره ماد بوده که در دوره هخامنشی نیز تداوم پیدا کرده است. سفالینه های این طبقه که از نظر ساخت به انواع ظریف، معمولی و خشن طبقه بندی می شوند، در قالب زیرگونه های نخودی، نخودی مایل به قهوه ای، خاکستری و ظروف آشپزخانه ای ظاهر می شوند. بیشترین اشکال را کاسه ها و سپس کوزه ها شکل می دهد. در بین فرم های رایج، کاسه هایی با دسته های افقی چسبیده به لبه که شاخصه سفال مادی است و نیز کاسه هایی با لبه S شکل و کوزه هایی با آبریز شبدری شکل دیده می شوند. سفالینه های این دوره همگونی زیادی با سنت سفالگری محوطه های مادی به ویژه محوطه های ماد غربی از جمله گودین تپه II، نوشیجان، باباجان I-II، گونسپان پاتپه، تپه یلفان، موش تپه و تپه حاجی خان دارند. در مواردی ظروفی از قبیل کاسه های با بدنه زاویه دار و زورقی شکل، پیاله های کوچک ساده و کوزه هایی با لبه مثلثی شکل نیز با محوطه های هخامنشی از جمله پاسارگاد و تخت جمشید و حتی حسنلو III قابل مقایسه هستند. بر اساس مقایسه داده های سفالی این دوره با محوطه هایی چون گودین II و باباجان I و II، استقرار در طبقه III محوطه میدان احتمالا بعد از نیمه قرن هفتم ق.م شروع شده و تا اواخر دوران هخامنشی ادامه یافته است.

Keywords:

هگمتانه , سفال ماد , محوطه میدان همدان , عصر آهن۳