تکوین گفتمان نمای «راستی» در زبان فارسی

گفتمان نماها، به عنوان هدایت کنندگان و یکپارچه کنندگان گفتمان، از عناصر مهم زبانی در نظام زبان به شمار رفته و مطالعه آنها از مباحث مهم و جدید در زبان شناسی است. این واحدهای زبانی به کلمات و گروه هایی اشاره دارد که به تنهایی بدون معنی و فاقد نقش نحوی می باشند و نقش شان در جمله معمولا ایجاد ترابط در میان پاره گفتارها بوده و نشان دهنده وجود یک رابطه کلامی اند. این کلمات که معمولا از نظر نحوی، قید یا حرف ربط می باشند، نقش های متفاوتی را در نظام زبان ایفا می کنند. از آنجا که نقش اصلی گفتمان نماها در سطح گفتمان، یعنی در توالی پاره گفتارها است نه در سطح پاره گفتارها یا جملات، بر همین اساس، مستقل از نحو محسوب می شوند. در این بررسی، نقش های تقابلی، تاکیدی و تاییدی گفتمان ها مطمح نظر قرار گرفته اند. از این رو، در این پژوهش، بررسی سیر تحول درزمانی نقش های واژه فارسی «راستی» از قرون متقدم تا قرن معاصر در کانون توجه قرار گرفته است. ازآنجایی که این پژوهش ماهیتا پیکره بنیاد و اسنادی است، پیکره ای متشکل از ۲۲ اثر نوشتاری مربوط به دوره متقدم و ۵۸ اثر نوشتاری مربوط به دوره متاخر برگزیده شده است. بر بنیاد یافته های پژوهش حاضر، واژه «راستی» در قرون متقدم عموما به صورت اسم، اسم مصدر، صفت و قید به کار رفته است، اما با گذشت زمان از رهگذر کاربردی شدگی، این عنصر زبانی به جایگاه آغازین منتقل شده و به گفتمان نما تبدیل شده است. در بررسی تطبیقی با مشخصه های گفتمان نمایی اسکوراپ (۱۹۹۹) و هاینه (۲۰۱۳) اثبات شد که در زبان فارسی، واژه «راستی» یک گفتمان نما محسوب می شود. همچنین مشخص شد که نقش هایی که گفتمان نمای «راستی» در زبان فارسی می پذیرد، با سبک های تقابلی نورویکوا آنودرا (۲۰۰۴) و نقش های معنایی تراگوت (۱۹۸۲) مطابقت داشته است. از سوی دیگر، مشخص شد که با نقش های تاکیدی و تاییدی برینتون (۱۹۹۶) همسانی دارد. بر اساس یافته-های این پژوهش، گفتمان نمای «راستی» در نقش تاکیدی بسامد بیشتری داشت.

Keywords:

"گفتمان نما" , "تقابلی" , "تاکیدی" , "تاییدی" , "کاربردی شدگی"