مولفه های ادراک عقلی در دو نظریه «انتزاع» و «اتحاد»

ادراک که یکی از اصلی ترین شاخص های نفس است، در فلسفه رایج به چهار قسم تقسیم می­شود. کامل ترین بخش ادراک، تعقل یا ادراک عقلی است و فصل ممیز نفس ناطقه از نفس حیوانی نیز می باشد. اینکه ادراک چگونه در تطورات خود از مرحله احساس به تعقل منتهی می شود و نیز چگونه از عوامل بیرونی به­خصوص عقل فعال بهره می برد تا به درک کلیات (تصوری و تصدیقی) نائل گردد، از پرسش های این نوشتار است. در این مساله، فلسفه مشائی و حکمت متعالیه هم­سویی قابل­توجهی دارند. لکن بر حسب دیدگاه خاصی که در اصل ادراک دارند، انظار مستقلی نیز در این مورد ارائه می کنند. مشائیان ادراک را از قبیل انتزاع و پالایش مدرک از ماده (و غواشی) می دانند. اما فیلسوفان صدرایی ادراک را ناشی از اتحاد مدرک (= نفس) با مدرک قلمداد می کنند.تبیین چگونگی تعامل نفس با عقل فعال به­عنوان یکی از مولفه های اصلی ادراک عقلی، در این دو مکتب فلسفی و مکانیسم پیچیده ای که بر آن حاکم است، موضوع اصلی این نوشتار است.

Keywords:

انتزاع صورت ادراکی از ماده , اتحاد مدرک با مدرک , عقل فعال , اشراق عقل فعال بر صور جزئیه , مشاهده عن بعد , ادراک عقلی