مسمومیت با عوامل شیمیایی جنگی اعصاب

مقدمه: عوامل شیمیایی جنگی از نوع اعصاب، ترکیبات فسفردار آلی هستند که با حشره کش های فسفردار آلی شباهت ساختمانی دارند و فرایند سمیت آنها مشابه است. از این عوامل (سارین و تابون) در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران استفاده شد که موجب شهادت و صدها و مجروح شدن هزاران رزمنده گردید؛ همچنین از سارین در سالهای ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ به ترتیب در ماتسوموتو و متروی توکیو، ژاپن به عنوان عامل تروریستی استفاده گردید که موجب مجروح شدن هزاران نفر و شهادت ده ها تن شد. با توجه به احتمال بروز حمله شیمیایی با این عوامل، کادر پزشکی و حتی پیراپزشکان و پرستاران بایستی با مسمومیت عوامل شیمیایی جنگی اعصاب آشنایی پیدا کنند و برای کمک به درمان مسمومین با این عوامل آمادگی داشته باشند. سمیت: عوامل اعصاب فسفردار آلی وقفه دهنده آنزیم استیل کولین استراز می باشند و در نتیجه موجب افزایش استیل کولین در پایانه های عصبی می گردند که این خود موجب تحریک گیرنده های موسکارینی و نیکوتینی می شود؛ همچنین این عوامل بر سیستم اعصاب مرکزی و به درجه کمتر بر قلب و عروق اثرات سمی مستقیم می گذارد. این اثرات موجب بروز تظاهرات بالینی در اعضای بدن بویژه اعصاب، تنفس، قلب و عروق، جهاز گوارشی، پوست، چشم و عضلات اسکلتال می گردد. مسمومیت شدید با عوامل اعصاب جنگی اغلب در عرض نیم تا چند ساعت منجر به مرگ می شود. درمان: علاوه بر پادزهرهای شناخته شده این مسمومیت (آتروپین و اکسیم ها)، بر اساس پژوهشهای اخیر در بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مشهد، داروهای ارزان و در دسترسی مانند بیکربنات سدیم، سولفات منیزیم و آنتی اکسیدان ها (ویتامین های C و E) در درمان این مسمومیت با موفقیت به کار رفته است. نتیجه گیری: مسمومیت با عوامل شیمیایی جنگی اعصاب اغلب خطرناک و با مرگ و میر همراه است؛ بنابراین اقدام سریع و مناسب در درمان لازم می باشد.

Keywords:

Organophosphorous , Acute poisoning , Chemical warfare , Nerve agents , Sodium bicarbonate , Magnesium sulfate , Antioxidants , مسمومیت حاد , عوامل شیمیایی جنگی اعصاب , آتروپین , اکسیم , بیکربنات سدیم , سولفات منیزیم , آنتی اکسیدان ها