ارزیابی پتانسیل مخاطره بیابان زایی با استفاده از مدل DVI (مطالعه موردی: مناطق شمالی استان سمنان)

هدف:  از جمله مخاطرات شایع در مناطق خشک و نیمه ­خشک، مخاطره بیابان­ زایی است. موقعیت هیدرواقلیمی ایران سبب شده است تا بخش­ های زیادی از آن در معرض این مخاطره باشد. استان سمنان از جمله مناطقی است که در طی سال­ های اخیر با گسترش بیابا­ن ­زایی مواجه شده است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از این پژوهش، ارزیابی پتانسیل مخاطره بیابان ­زایی در مناطق شمالی استان سمنان است.روش و داده: در این تحقیق از اطلاعات آماری مربوط به جمعیت و اقلیم استان سمنان، اطلاعات کتابخانه ­ای و همچنین مدل رقومی ارتفاعی ۳۰ متر SRTM به عنوان مهم ­ترین داده­ های تحقیق استفاده شده است. مهم ­ترین نرم ­افزارهای مورد استفاده، نرم افزار SPSS و ArcGIS بوده است که به ترتیب برای انجام محاسبات و تهیه نقشه­ های نهایی مورد استفاده قرار گرفته شده ­اند. روش مورد استفاده در این تحقیق مدل DVI بوده است.یافته ها: نتایج حاصله از این تحقیق نشان داده است که ۱۶/۸ درصد از مساحت منطقه که عمدتا شامل مناطق غربی و جنوب شرقی منطقه مورد مطالعه است، در طبقه پتانسیل آسیب ­پذیری خیلی زیاد در برابر مخاطره بیابان ­زایی قرار دارند. همچنین حدود ۶۰ درصد از منطقه نیز در طبقه با پتانسیل آسیب پذیری زیاد قرار دارند که این مسئله بیانگر پتانسیل بالای منطقه از نظر مخاطره بیابان­ زایی است. همچنین طبقات با پتانسیل آسیب­ پذیری متوسط و کم در مجموع ۲۳/۲ درصد از منطقه را دربرگرفته ­اند که عمدتا شامل بخش ­های شمالی شهرستان مهدی شهر و شاهرود است که به دلیل وضعیت اقلیمی مناسب و نوع خاک، کم­تر در معرض مخاطره بیابان­ زایی هستند.نتیجه گیری: مجموع نتایج حاصله از این پژوهش نشان داده است که بخش­ های زیادی از مناطق شمالی استان سمنان پتانسیل بالایی از نظر بیابان ­زایی دارند، بنابراین لازم است تا جهت جلوگیری از گسترش این مخاطره، برنامه­ های لازم جهت کنترل تخریب مراتع و تغییرات کاربری اراضی ارائه داد.نوآوری، کاربرد نتایج: در این تحقیق بر خلاف تحقیقات پیشین، علاوه بر پارامترهای طبیعی، پارامترهای انسانی نیز در نظر گرفته شده است. همچنین از نتایج این پژوهش می­ توان در برنامه ­ریزی ­های مختلف عمرانی و زیست ­محیطی بهره گرفت.

Keywords:

مخاطره , بیابان زایی , مدل DVI , استان سمنان