بررسی آرای علمای بلاغت در خصوص جناس و مقایسه آن با دیدگاه امامعبدالقاهر جرجانی

رساندن پیام برای مخاطب از جهات مختلفی شکل میگیرد؛ زیرا اهداف مختلف است. اگر کلام، صرفا خبری باشد یاامری که مختص به امور این جهانی است، باید معنایی در عالم ماده داشته باشد. در این صورت کلام باید خالی از ابهام وایهام و... باشد؛ چرا که در این نوع کلام سنخیت معنا - که از این عالم است - با الفاظ - که از این عالم است - واضحاست. اما اگر کلام ما معنایی دیگر در بر داشته باشد؛ یعنی حقیقتی را بخواهد بروز بدهد، چون در این نوع کلام، سنخیتیبین معنا - که از عالم معنا، حقیقت و نور است - و الفاظ - که از این عالم است - وجود ندارد؛ بنابراین بالاجبار مابین معناو الفاظ باید تناسبی ایجاد شود و ایجاد این تناسب و مقاومت در کلام (در برابر عظمت و استحکام معنا) را علم بلاغت بهعهده دارد. جناس نیز در همین محیط بررسی میشود؛ بنابراین کارکرد جناس را با این دید باید ارزیابی کرد. در طولتاریخ بلاغیون مختلفی تعاریفی در باب جناس نوشته اند که قیاس آنها بر اساس آنچه که در مطالب فوق عرض شد بادیدگاه امام جرجانی (واضع علم بلاغت)، می تواند دریچه ای روشن به سوی حقیقت علم بلاغت باز کند.

Keywords:

جناس , بلاغت , عبدالقاهر جرجانی , بدیع